لوتئین و گزانتین دو نوع کاروتنوئید هستند که به دلیل فوایدشان برای سلامت چشم شناخته می‌شوند. این دو ماده به‌طور طبیعی در شبکیه چشم، به‌ویژه در ناحیه ماکولا (مرکز شبکیه که مسئول دید مرکزی و دقیق است)، یافت می‌شوند. مصرف مناسب لوتئین و گزانتین از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها می‌تواند به حفظ سلامت چشم و پیشگیری از برخی بیماری‌های چشمی کمک کند. در ادامه به مزایای این دو ماده برای سلامت چشم می‌پردازیم:
مزایای لوتئین و گزانتین برای سلامت چشم
- محافظت از ماکولا و پیشگیری از دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD):
- دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) یکی از شایع‌ترین علل نابینایی در افراد مسن است. لوتئین و گزانتین به‌عنوان فیلتر طبیعی نورهای مضر (مانند نور آبی) عمل کرده و از آسیب به ماکولا جلوگیری می‌کنند. این دو کاروتنوئید به حفظ سلامت سلول‌های شبکیه کمک کرده و خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را کاهش می‌دهند.
- کاهش خطر ابتلا به آب مروارید:
- آب مروارید (کاتاراکت) زمانی ایجاد می‌شود که عدسی چشم شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف بالای لوتئین و گزانتین می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به آب مروارید کمک کند. این مواد با خواص آنتی‌اکسیدانی خود، از آسیب اکسیداتیو به پروتئین‌های عدسی چشم جلوگیری می‌کنند.
- بهبود دید در نور کم و تقویت کنتراست بینایی:
- لوتئین و گزانتین می‌توانند به بهبود کیفیت دید در شرایط نور کم یا دید در شب کمک کنند. این مواد همچنین ممکن است به افزایش کنتراست بینایی و کاهش خستگی چشم در هنگام کار با صفحه‌نمایش‌ها کمک کنند.
- محافظت از چشم‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو:
- لوتئین و گزانتین دارای خواص قوی آنتی‌اکسیدانی هستند که می‌توانند به محافظت از سلول‌های چشمی در برابر آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد کمک کنند. این نوع آسیب‌ها می‌توانند به مرور زمان باعث بروز بیماری‌های چشمی شوند.
- کاهش حساسیت به نور و بهبود تحمل در برابر نور روشن:
- افراد با حساسیت بالا به نور (فوتوفوبیا) ممکن است از مزایای لوتئین و گزانتین بهره‌مند شوند. این مواد می‌توانند به کاهش حساسیت به نور روشن کمک کرده و دید را در شرایط نور شدید بهبود بخشند.
- جلوگیری از آسیب ناشی از نور آبی:
- نور آبی که از منابع مصنوعی مانند صفحه‌نمایش‌های دیجیتال (مانیتورها، تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها) منتشر می‌شود، می‌تواند به سلول‌های چشمی آسیب برساند. لوتئین و گزانتین به‌عنوان فیلترهای طبیعی عمل کرده و از آسیب‌های ناشی از نور آبی جلوگیری می‌کنند. این خاصیت به‌ویژه برای افرادی که ساعات زیادی را در مقابل صفحه‌نمایش‌های دیجیتال می‌گذرانند مفید است.
منابع غذایی غنی از لوتئین و گزانتین
برای بهره‌مندی از مزایای لوتئین و گزانتین، مصرف منظم غذاهای غنی از این کاروتنوئیدها اهمیت دارد. برخی از بهترین منابع غذایی این مواد شامل:
- سبزیجات برگدار سبز تیره:
- مانند اسفناج، کلم پیچ (کِیل)، و شابانک (آروگولا)
- این سبزیجات سرشار از لوتئین و گزانتین هستند و مصرف آنها به حفظ سلامت چشم کمک می‌کند.
- ذرت:
- ذرت حاوی مقادیر مناسبی از لوتئین و گزانتین است و به‌ویژه به‌صورت پخته می‌تواند مفید باشد.
- تخم‌مرغ:
- زرده تخم‌مرغ منبع خوبی از لوتئین و گزانتین است. این مواد در تخم‌مرغ به‌راحتی جذب بدن می‌شوند.
- کدو حلوایی و کدو سبز:
- کدو حلوایی و کدو سبز حاوی مقادیر مناسبی از لوتئین و گزانتین هستند که به سلامت چشم کمک می‌کنند.
- نخود سبز:
- نخود سبز نیز از دیگر منابع خوب لوتئین و گزانتین است و مصرف آن در رژیم غذایی به سلامت چشم‌ها کمک می‌کند.
- بروکلی و کلم بروکسل:
- این سبزیجات علاوه بر لوتئین و گزانتین، حاوی آنتی‌اکسیدان‌های دیگری نیز هستند که به حفظ سلامت عمومی چشم‌ها کمک می‌کنند.
- پاپایا و پرتقال:
- این میوه‌ها حاوی مقادیر کمی لوتئین و گزانتین هستند و می‌توانند به تأمین نیاز بدن به این کاروتنوئیدها کمک کنند.
مکمل‌های لوتئین و گزانتین
اگر نمی‌توانید از طریق رژیم غذایی کافی این کاروتنوئیدها را دریافت کنید، می‌توانید از مکمل‌های لوتئین و گزانتین استفاده کنید. این مکمل‌ها به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالای بیماری‌های چشمی هستند یا کمبودهای تغذیه‌ای دارند، مفید هستند. قبل از مصرف مکمل‌ها بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا دوز مناسب برای شما تعیین شود.
سلامت چشم از اهمیت بالایی برخوردار است. آب مروارید و تحلیل بینایی بدلیل کهولت سن (AMD) از جمله دلایل نقص بینایی و نابینایی است که میلیون ها سالمند را مبتلا کرده است. تغذیه، یک روش نوین برای پیشگیری یا تاخیر در پیشروی این بیماری هاست.
دو کاروتنوئید بنام لوتئین و گزانتین جزو آنتی اکسیدان هایی هستند که در چشم قرار دارند. سبزیجات برگدار تیره رنگ و نیز سایر غذاها مثل تخم مرغ حاوی این مواد مغذی مهم هستند. بیشتر مطالعات نشان دادند که لوتئین و گزانتین برای سلامت چشم مفید بوده و خطر ابتلا به بیماری های مزمن چشم از جمله AMD و آب مروارید را کاهش می دهند.
مزایای لوتئین و گزانتین برای سلامت چشم
لوتئین و گزانتین امواج مضر آبی رنگ با انرژی بالای نور را فیلتر می کنند و به حفاظت از سلول های سالم چشم کمک می کنند. از بین 600 کاروتنوئید که در طبیعت یافت می شود، فقط این دو کاروتنوئید هستند که به مقادیر زیاد در شبکیه (ماکولا) چشم رسوب می کنند. مقدار لوتئین و گزانتین در منطقه ماکولار شبکیه چشم با تراکم پیگمنت ها در ماکولار (MPOD) اندازه گیری می شود. اخیرا MPOD به یکی از نشانگرهای مفید برای پیش بینی بیماری و عملکرد قوه بینایی تبدیل شده است. متاسفانه بدن انسان به طور طبیعی لوتئین و گزانتین مورد نیازش را نمی سازد. به همین دلیل مصرف سبزیجات سبز رنگ اهمیت بسزایی دارد. مصرف روزانه مقداری از لوتئین و گزانتین از طریق رژیم غذایی یا مکمل های غذایی می تواند به حفظ سلامت چشم کمک کند. بیشتر مواد مغذی که در طبیعت یافت می شود، روش تهیه و مصرف سبزیجات و خوراکی هایی که با آنها مصرف می شود، می تواند بر جذب آنها در بدن تاثیر بگذارد. گاهی اوقات مصرف مکمل های اضافی برای درمان بهتر مورد نیاز می باشد.
لوتئین، گزانتین در سلامت چشم و آب مروارید
عدسی های کریستالی طبیعی در چشمی، نور را روی شبکیه متمرکز می کنند. برای اینکه عدسی ها در طول عمرتان کارکرد خوبی داشته باشند، باید شفاف باشند. اکسید شدن عدسی، دلیل اصلی آب مروارید است که عدسی را کدر می کند. مواد مغذی حاوی آنتی اکسیدان، رادیکال های آزاد (مولکول های ناپایدار) که با استرس اکسیداتیو و آسیب به شبکیه ارتباط دارند را خنثی می کنند. به همین دلیل است که آنتی اکسیدان های لوتئین و گزانتین در پیشگیری از آب مروارید نقش دارند. در واقع مطالعه اخیر نشان داد که مصرف موادغذایی حاوی لوتئین و گزانتین و ویتامین ای (E) با کاهش خطر آب مروارید ارتباط دارد.
آشنا شویم با مکمل: کپسول نرم ژلاتینی ویژن فول لوتئین پلاس
لوتئین، گزانتین در سلامت چشم و AMD
شواهد نشان می دهد که لوتئین و گزانتین، خطر AMD را کاهش می دهند. در واقع موسسه ملی چشم با مطالعه بیماری چشمی ناشی از کهولت سن (AREDS, AREDS2) نشان داد که مصرف روزانه مکمل های غذایی می تواند خطر ابتلا به AMD را در سالمندی کاهش دهد. غیر از کاهش خطر ابتلا به بیماری چشم، مطالعات جداگانه نشان دادند که لوتئین و گزانتین می توانند عملکرد چشم را در بیماران AMD، بیماران مبتلا به آب مروارید و حتی افراد سالم بهبود بخشند.
تنظیم: زهرا محبی(کارشناس ارشد تغذیه)
