افراد مبتلا به بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن باید از مصرف گلوتن اجتناب کنند، زیرا می تواند باعث آسیب به روده شود و از جذب مواد مغذی ضروری توسط بدن جلوگیری کند. کسانی که به گندم حساسیت دارند باید از مصرف تمامی محصولات حاوی گندم خودداری کنند، زیرا مصرف آنها می تواند خطرناک باشد. عدم تحمل گلوتن می تواند منجر به مشکلاتی شود، اما بعید است که علائم آن قدر شدید باشند که به مراقبت های اضطراری نیاز شود. شواهدی مبنی بر تاثیر عوامل محیطی در شکل گیری بیماری سلیاک وجود دارد. اما کارشناسان دقیقا از علت عدم تحمل گلوتن و نحوه ارتباط آن با بیماری های مشابه اطمینان ندارند. برخی از محققان معتقدند که سایر مواد موجود در گندم، و نه گلوتن، می تواند باعث برخی از این واکنش‌ها شوند.
گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئین موجود در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار است. فرد مبتلا به عدم تحمل یا حساسیت به گلوتن ممکن است پس از خوردن غذاهای حاوی گلوتن دچار درد و نفخ شود. عدم تحمل گلوتن می تواند علائمی مشابه بیماری سلیاک ایجاد کند، اما با این بیماری متفاوت است. علائم حساسیت به گلوتن همچنین ممکن است شبیه علائم حساسیت به گندم و یا بیماری های روده مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) باشد.
علائم حساسیت به گلوتن
فرد مبتلا به حساسیت به گلوتن پس از مصرف مواد غذایی حاوی گندم، جو یا چاودار علائمی را تجربه می کند. علائم ممکن است شامل خستگی، نفخ، درد شکمی، اسهال، تهوع، یبوست و احساس ناخوشی باشد. اضطراب، سردرد، گیجی، بی حسی، درد مفاصل یا عضلات و بثورات پوستی نیز ممکن است رخ دهد. در صورت مشاهده هر یک از علائم بهتر است به پزشک مراجعه کنید. تشخیص صحیح این بیماری اهمیت زیادی در تعیین روش درمان دارد.
حساسیت به گلوتن در مقابل حساسیت به گندم
بدن فردی که به گندم حساسیت دارد، به پروتئین موجود در گندم واکنش نشان می دهد و این پروتئین لزوما گلوتن نیست. حساسیت به گندم می تواند منجر به ایجاد علائم تهدید کننده حیات گردد. فردی که به گندم حساسیت دارد ممکن است دچار کهیر، ورم، مشکلات تنفسی، از جمله خس خس سینه و در موارد شدید شوک آنافیلاکسی شود. این واکنش جدی باعث افت فشار خون، کاهش هوشیاری و توقف تنفس می شود.
اگرچه واکنش های حساسیتی اغلب نیازمند مراقبت های فوری هستند؛ ولی عدم تحمل گلوتن تا این حد خطرناک نیست. با این حال عدم تحمل گلوتن نیز می تواند باعث مشکلاتی شود و ممکن است بر سلامت کلی فرد تأثیر بگذارد.
مواد غذایی نامناسب برای حساسیت به گلوتن
گلوتن ها پروتئین هایی هستند که گندم و سایر غلات را قادر می سازند آب را جذب کنند، به هم بچسبند و چسبناک و کشسان باقی بمانند. آنها به بافت خمیر نان کمک می کنند. گندم، جو و چاودار حاوی گلوتن هستند که ممکن است در نان ها، کوکی ها و بیسکویت ها، پاستا، محصولات بر پایه سمولینا و آبجو وجود داشته باشند. گلوتن همچنین ممکن است در محصولاتی که حتی بر پایه غلات نیستند، مانند چاشنی ها، سس ها، سوپ ها، مواد غذایی کنسرو شده و ادویه ها وجود داشته باشد.
مواد غذایی مناسب برای حساسیت به گلوتن
مواد غذایی که گلوتن ندارند شامل میوه ها و سبزیجات، گوشت قرمز، مرغ و ماهی، حبوبات، مانند لوبیا و عدس، برنج، کینوا، سیب زمینی و برخی از محصولات جو دوسر هستند. فردی که به دنبال پرهیز از گلوتن است باید حتما برچسب مواد غذایی را به دقت بررسی کند. همچنین بهتر است که سوپ ها و انواع سس در خانه تهیه شوند. محصولاتی که روی برچسب آن ها عبارت “بدون گلوتن” قید شده است، نمی توانند علائم بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن را ایجاد کنند. تولیدکنندگان ممکن است گلوتن را از آرد گندم حذف کنند و یا از یک جایگزین آن مانند آرد جو دوسر یا نخود استفاده کنند.
تشخیص حساسیت به گلوتن
اگر فردی معتقد است که مصرف گلوتن باعث هر گونه مشکلی برای سلامتی وی می شود، باید به پزشک مراجعه کند. پس از پرسش در مورد علائم و معاینه وی، پزشک آزمایش هایی را برای رد بیماری سلیاک و سایر بیماری های گوارشی انجام خواهد داد. سپس ممکن است برنامه ای برای نظارت بر رژیم غذایی فرد توصیه شود. محققان هنوز هیچ نشانگر زیستی خاصی از عدم تحمل گلوتن یافت نکرده اند. لذا در حال حاضر، برای تشخیص عدم تحمل گلوتن، پزشک از رد گزینه های دیگر استفاده می کند.
آزمایش ها
تمایز بین بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن می تواند چالش برانگیز باشد، اما آزمایش آنتی بادی ها می تواند کمک کننده باشد. برای رد یا تشخیص بیماری سلیاک، پزشک ممکن است موارد زیر را درخواست کند:
– آزمایش خون: اگر نتایج نشان دهد که آنتی بادی خاصی وجود دارد، ممکن است فرد مبتلا به سلیاک باشد.
– بیوپسی: شامل گرفتن نمونه بافت از مخاط روده است. اگر نتایج آسیب به مخاط روده را نشان دهد، ممکن است فرد مبتلا به بیماری سلیاک باشد.
در صورتی که بیماری سلیاک رد شود، در قدم بعدی پزشک به دنبال علائم IBS، حساسیت به گندم و یا عدم تحمل گلوتن خواهد بود.
پایش رژیم غذایی
گروهی از محققان طرح زیر را پیشنهاد کرده اند که فرد در خانه اما تحت نظارت پزشک از آن پیروی می کند:
– 1 تا 3 علامت به جهت بررسی مشخص می شود.
– یک رژیم غذایی حاوی گلوتن برای به مدت یک هفته در نظر گرفته می شود.
– سپس به مدت یک هفته از مصرف هرگونه مواد غذایی حاوی گلوتن اجتناب می شود.
– برای مدت یک هفته دیگر مقداری گلوتن به غذاهای پخته شده افزوده می شود.
– در صورت بروز هرگونه علائم در هر یک از مراحل به پزشک اطلاع داده می شود.
محققانی که این طرح را پیشنهاد کردند معتقدند که انجام این طرح می تواند به تشخیص قطعی کمک کند. اگر فردی در خصوص مصرف گلوتن نگرانی هایی دارد، قبل از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی خود بهتر است به پزشک مراجعه کند. انجام این کار به پزشک در تشخیص صحیح بیماری کمک می کند.
زندگی با حساسیت به گلوتن
فرد مبتلا به عدم تحمل گلوتن باید گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کند. با این حال، مصرف گهگاهی گلوتن بعید است که باعث بروز مشکلات شدید برای سلامتی فرد شود؛ مگر اینکه فرد مبتلا به بیماری سلیاک باشد. یادداشت برداری از وعده های غذایی و علائم می تواند به فرد در شناسایی مواد غذایی که بالقوه مشکل ساز هستند و همچنین در مدیریت عدم تحمل گلوتن کمک کند.
آیا احتمال بروز علائم دراثر مصرف مقادیر بالاتر گلوتن، بیشتر است؟
افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن اغلب آستانه تحمل دارند. اما مشکل این است که آستانه تحمل از فردی به فرد دیگر متفاوت است. فردی ممکن است بتواند 1 وعده در روز (معادل 1 تکه نان) را تحمل کند، در حالی که فرد دیگر ممکن است نتواند بیش از نیم وعده را تحمل کند. به طور معمول اگر عدم تحمل گلوتن دارید، هرچه گلوتن بیشتری بخورید، خطر بروز علائم بیشتر می شود.
کلام آخر
برخی از افراد واکنش های ناخوشایندی را در اثر مصرف گندم و سایر غلات را تجربه می کنند که ممکن است ناشی از عدم تحمل نسبت به گلوتن یا اجزای دیگر باشد. برخی از کارشناسان معتقدند افرادی که از مصرف گلوتن اجتناب می کنند، مواد مغذی ضروری موجود در غلات کامل را از دست می دهند. غلات همچنین می توانند منبع اساسی انرژی باشند. بنابراین اگر فردی بخواهد رژیم غذایی بدون گلوتن داشته باشد، باید با پزشک یا متخصص تغذیه در مورد ضرورت و راهکارهای انجام این کار به روشی سالم مشورت کند.
گردآورنده: نگار رفیعی
