رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر و راه های درمان آن

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال روده است و علائم آن شامل گرفتگی شکم، اسهال و یا یبوست است. اگر مدت طولانی است که از IBS رنج می برید، برای کاهش علائم باید رژیم و سبک زندگی خود را تغییر دهید. داروها تا حدی كمك می كنند، اما آگاهی بهتر از چه غذاهایی برای مصرف مناسب بوده و چه غذاهایی مناسب نیستند، به شما كمك می كند تا با موفقیت از IBS دوری کنید.

رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر

1. سندرم روده تحریک پذیر: علل، علائم و درمان

سندرم روده تحریک پذیر یا IBS یک اختلال طولانی مدت در روده است که منجر به شکم درد، گرفتگی، نفخ، اسهال یا یبوست می شود.
علل این اختلال هنوز مشخص نیست. با این حال، اعتقاد بر این است که با التهاب پوشش دستگاه گوارش، تغییر در حساسیت اعصاب روده به دلیل مشکلات ژنتیکی، عفونت های دستگاه گوارش، سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ و…مرتبط است.
علائم IBS عبارت است از یبوست، اسهال، گاز اضافی، درد شکم، نفخ، عفونت دستگاه گوارش، کاهش وزن ناخواسته، مخاط در مدفوع وIBS … منجر به بیماریهای جدی نمی شود، اما علائم آن بسیار دردناک است.
ماهیچه های روده ی ما به شکل امواج منقبض شده و سپس آرام میگیرند. به این کار پریستالیس گفته می شود و وظیفه بیرون راندن زباله ها به صورت مدفوع را بر عهده دارد. برای افرادی که از IBS رنج می برند، امواج ریتمیک طبیعی به دلیل ارتباط ناکارآمد بین مغز و دستگاه گوارش مختل می شود. بعضی اوقات، روده بیش از حد منقبض شده و منجر به حرکت سریع غذا از روده ها می شود که منجر به اسهال می شود. در بعضی مواقع، ماهیچه های روده بسیار آرام یا بدون آرامش منقبض شده و در نتیجه باعث یبوست می شوند.
IBS را می توان با داروهای ضد اسهال، آنتی کولینرژیک، ضد اسپاسم و آنتی بیوتیک درمان کرد. تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی نیز در درمان IBS کمک می کند.

2. برنامه رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر

غذاهایی که می توان مصرف کرد:

صبح زود:

• 1 لیوان آب گرم
• نوشیدنی پروبیوتیک
• آب آلوئه ورا

صبحانه:

• جو با شیر بدون چربی یا کم چرب
• تخم مرغ آب پز با 1 تکه نان سفید

ناهار:

• خورش مرغ با هویج، اسفناج و لوبیای سبز
• سوپ خیار

بعد از ناهار:

• 1 لیوان کوچک ماست بدون چربی یا کم چرب

میان وعده عصرانه:

• 1 لیوان آب سیب پالپ دار با رازیانه

شام:

• سالمون بخارپز
• رشته فرنگی برنج یا سیب زمینی شیرین شده پاستا با سینه مرغ حلزون

این برنامه رژیم غذایی شامل غذاهای توصیه شده برای سندرم روده تحریک پذیر است. اگر به لاکتوز حساس هستید، می توانید به جای شیر بدون چربی یا کم چربی، شیر سویا را انتخاب کنید. اگر حساس به گلوتن هستید، محصولاتی خریداری کنید که بدون گلوتن هستند. نوشیدن نوشیدنی پروبیوتیک یا آب آلوئه ورا در صبح به تسکین معده شما کمک می کند. تخم رازیانه نیز خاصیت خنک کننده دارد. حتماً به اندازه کافی آب و آب میوه ی پالپ دار بنوشید.

3. غذاهایی که می توانید بخورید

ا) فیبر محلول
رژیم غذایی با فیبر بالا تقریباً برای همه افراد مبتلا به IBS مناسب است. با این حال، این در همه ی موارد صحیح نیست. دو نوع فیبر وجود دارد: محلول و نامحلول.
در طی فرآیند هضم، فیبر محلول در آب حل شده، به ژل تبدیل می شود و هضم را کند می کند. فیبر محلول در میوه هایی مانند آووکادو، پرتقال، توت فرنگی، تمشک، گریپ فروت، نارنگی و گلابی یافت می شود. همچنین در غلات صبحانه ای حاوی سبوس جو، سیب زمینی سفید و مارچوبه یافت می شود.
به رغم داشتن سلامتی، فیبرهای نامحلول به طور کلی در روده ی افراد مبتلا به IBS ایجاد مشکل می کنند. فیبر غیر محلول به سرعت از روده ی بزرگ حرکت کرده، و اسهال را تشدید می کند.
افرادی که از IBS رنج می برند باید به غذاهایی با فیبر محلول متوسل شوند. لوبیا، عدس و نخود منبع خوبی برای فیبر محلول هستند، اما آنها همچنان گاز تولید می کنند. بنابراین باید در مقادیر مناسب مصرف شوند تا علائم را تشدید نکند.
غذاهای گیاهی مانند دانه ها و سبزیجات حاوی فیبرهای محلول و نامحلول هستند. اگرچه رژیم IBS تا حد زیادی شامل غذاهایی با فیبر محلول است، اما توصیه می شود غذاهای متنوعی را با اعتدال بخورید بدون اینکه بیش از حد از یک غذای خاص خورده یا در یک زمان مشخص مقدار زیادی غذا میل کنید.
در حالی که مصرف زیاد فیبر محلول برای افراد IBS مبتلا به اسهال توصیه می شود، افراد مبتلا به این بیماری باید برای از بین بردن IBS حاوی یبوست باید در الگوی رژیم غذایی خود بی باک تر باشند. آنها لازم است روزانه میزان سه تا شش برابر یا بیشتر، از فیبر محلول را در وعده های غذایی و میان وعده های خود مصرف کنند. برای جلوگیری از تولید گاز و ناراحتی بیش از حد، میزان مصرف فیبر ها باید تعدیل و در طول روز پخش شوند.
میوه هایی مانند سیب، هلو، آلو، پاپایا، آووکادو، شلیل، زردآلو، انبه و گلابی که سرشار از فروکتوز یا سوربیتول هستند و ممکن است برای بعضی از افراد غذای محرک باشند، منابع عالی فیبر محلول هستند و باید در رژیم غذایی لحاظ شوند.

ب) غذاهای کم FODAMP:
کلمه ی FODMAP مخفف عبارتFermentable Oligo Di Monosaccharides And Polyols است. این کربوهیدراتهای زنجیره ای کوتاه به راحتی تخمیر شده و باعث ورود مایعات بیشتر به روده بزرگ می شوند. این کار منجر به نفخ، تشکیل گاز و اسهال می شود. غذاهایی که از این نوع زنجیره کربوهیدرات سرشار هستند شامل عسل، حبوبات، گیلاس، سویا، لوبیا، لبنیات پرچرب، گندم، پیاز و سیر است. برای جلوگیری از التهاب معده یا GI باید از مصرف این غذاها پرهیز کرد.

پ) آب
آب برای هضم طبیعی و سالم بسیار مهم است. نوشیدن روزانه دو تا سه لیتر آب ضروری است.

ت) دانه ها
شما می توانید برنج سفید، جو دوسر، جو و کونیلا میل کنید. با این حال اگر احساس ناراحتی می کنید، بلافاصله مصرف هر یک از موارد فوق را متوقف کنید.

ث) پروتئین ها
شما می توانید تخم مرغ، ماهی، سینه مرغ، تکه های گوشت بدون چربی بوقلمون و گوشت گاو، سویا، قارچ و عدس میل کنید.

ج) آب سبزیجات و میوه ها
هر روز مقدار مناسبی از سبزیجات یا آب میوه تازه بنوشید. حتماً قبل از نوشیدن آب آن را از صافی بگذرانید تا از مصرف دانه یا پوست آن جلوگیری کنید چون که ممکن است علائم IBS را تشدید کند.

چ) سایر غذاها
شما می توانید تورتیلای آرد، نان سفید، ماکارونی و رشته فرنگی داشته باشید.

ح) مکمل
مبتلایان به IBS ممکن است کمبود ویتامین یا مواد معدنی را تجربه کنند. پزشک ممکن است مکمل های کلسیم، ویتامین D یا ویتامین B12 را برای مبتلایان تجویز کند. قبل از مصرف این مکمل ها ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

4. مواد غذایی که باید از مصرفشان خودداری کنید

غذاهای خاصی وجود دارند که به عنوان غذاهای محرک عمل کرده، و علائم IBS را تشدید یا بدتر می کنند. رایج ترین این غذاها غذاهای چرب مانند غذاهای سرخ شده، غذاهای سنگین رستوران، گوشت چرب و سبزیجاتی مانند گل کلم، کلم بروکلی، پیاز، سیر، حبوبات، غلات کامل، تخم مرغ، آجیل و دانه است.
در زیر لیستی از برخی از غذاهای محرک معمولی وجود دارد که باید به طور کامل از رژیم غذایی حذف شده و یا مصرف آنها محدود شود.

ا) شیر و لبنیات
شیر و سایر لبنیات غالباً مسئول تداخل در روند هضم طبیعی بسیاری از افراد مبتلا به IBS هستند. از مصرف شیر یا ماست پر چرب، پنیر، پنیر دلمه، بستنی، سوپ خامه ای، سس، پودینگ و… خودداری کنید.

ب) غذاهای شامل فیبر غیر محلول
فیبر نامحلول برای بیماران مبتلا به IBS خصوصاً برای مبتلایان به IBS مبتلا به اسهال مناسب نیست. غذاهایی که دارای فیبر نامحلول زیادی هستند، مانند ماکارونی، جوانه گندم، پاپ کورن، ارزن، کوئینولا، نان غلات سبوس دار، آجیل کامل و دانه ها ممکن است علائم ابتلا به بیماری IBS را تشدید کنند.

پ) گندم
آرد گندم و گندم حاوی پروتئینی بنام گلوتن هستند که هضم آن برای برخی از افراد مشکل است. غذاهای محرک معمولی شامل نان گندم سفید و سبوس دار، کراکر، غلات، ماکارونی و غذاهای پخته شده است.

ت) سبزیجات خام
کسانی که از IBS رنج می برند باید به سبزیجات پخته شده بچسبند زیرا سبزیجات خام برای روده ی آنها بد است. علاوه بر این، سبزیجات خانواده ی کلم ها مانند کلم بروکلی، گل کلم و کلم حتی اگر پخته شده و سپس خورده شوند، می توانند مشکل ساز باشند.

ث) غذاهای چرب و گوشت قرمز
غذاهای چرب یا سرخ شده مانند سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سرخ شده، ماهی سرخ شده و گوشت قرمز برای بیماران IBS بد هستند. بنابراین، بهتر است همبرگر، استیک، هات داگ یا کالباس را با مرغ، ماهی و سایر گوشتهای کم چرب برای تامین پروتئین بدن جایگزین کنید.

ج) لوبیا و عدس
هضم لوبیا و عدس برای مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر دشوار است زیرا اغلب باعث اثرات دستگاه گوارش، نفخ، گرفتگی و اسهال می شوند.

چ) پیاز و سیر
پیاز و سیر ممکن است به دستگاه گوارش آسیب برسانند. آنها را با ترکیبات ملایم تر مانند گیاهان، روغن زیتون و سس های ساده که IBS را تشدید نمی کنند، جایگزین کنید.

ح) شیرین کننده ها
قند و ادویه جات برای بیماران مبتلا به IBS مناسب نیست. شیرین کننده های مختلف حاوی فروکتوز، مانند شکر و عسل، آب میوه، شربت ذرت با فروکتوز بالا یا شیرین کننده های الکل مانند سوربیتول، مالتیتول یا مانیتول می توانند به دستگاه روده آسیب برسانند. از این رو از مصرف آب نبات، جویدن آدامس یا هر نوع نوشیدنی حاوی این شیرین کننده ها خودداری کنید. همچنین از میوه هایی که حاوی سوربیتول هستند مانند سیب، گلابی، آلو، زردآلو، هلو، آلو، گیلاس و شلیل پرهیز کنید.

خ) نوشیدنی های گازدار، کافئین دار و الکلی
نوشیدنی های گازدار مانند سودا می توانند شما را دچار نفخ کنند. علاوه بر این، ثابت شده است که الکل مقداری در تشدید علائم برخی از افراد مبتلا به IBS تاثیر دارد. برخی از افراد IBS را بعد از نوشیدن قهوه کافئین دار، چای و نوشابه تجربه می کنند.

د) شکلات
با وجود این واقعیت که شکلات تلخ حاوی آنتی اکسیدان های قدرتمندی است، ممکن است باعث شود علائم IBS در بعضی از افراد ایجاد شده و باعث ناراحتی در دستگاه گوارش شود. از این رو، باید جایگزینی برای شکلات و سایر غذاهای حاوی شکلات پیدا کنید.

ذ) چاشنی ها
چاشنی ها غذاهای مغذی را بسیار خوشمزه تر می کنند، اما از نظر تغذیه ای، مواد مغذی کمی برای عرضه دارند. در حقیقت، برخی از چاشنی ها مانند كچاپ، ترشی، سس سویا، چاتنی(نوعی ترشی) و سس باربیكیو به احتمال زیاد علائم IBS را تشدید می كنند.

احتیاط

همه “غذاهایی که می توان مصرف کرد” با هر بیمار به همان روش عمل نمی کنند. بعضی از مواد غذایی هیچ علامتی را تشدید نمی کنند در حالیکه برخی دیگر باید بسته به کمیت، زمان وعده های غذایی و… برای مشخص کردن اینکه کدام غذاها باعث تحریک می شوند، یک ژورنال غذا نگه داشته و غذاها و مقادیر آنها را که می توانید بخورید یا قادر به خوردن نیستید، ثبت کنید.

5- دستور العمل رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر

سوپ خیار خنک کننده

ترکیبات:

• 1 خیار
• 1/2 گوجه فرنگی
• 1/2 آووکادو
• 1/2 قاشق چایخوری شنبلیله
• 1/2 قاشق چای خوری دانه رازیانه
• 1 قاشق غذا خوری روغن زیتون
• نمک

طرز تهیه:

• خیار و گوجه فرنگی را ریز و به شکل مکعب های کوچک خرد کنید (دانه ها را جدا کنید).
• آووکادو را به مکعب های کوچک برش دهید.
• در یک قابلمه، حدود یک اینچ آب اضافه کرده و بگذارید تا جوش بیاید.
• خیار خرد شده و گوجه فرنگی را به آب در حال جوش اضافه کنید و حدود سه دقیقه بپزید.
• سبزیجات را با آب به یک کاسه استیل منتقل کنید.
• آووکادو ی خرد شده را به کاسه اضافه کنید.
• دانه‌های شنبلیله و رازیانه را ساییده و پودر را به کاسه اضافه کنید.
• کمی نمک به آن اضافه کرده و با کمک مخلوط کن برقی مخلوط کنید.
• کمی روغن زیتون اضافه کنید.

مزایای این دستور العمل:
تخم خیار، شنبلیله و رازیانه اثر خنک کننده ای در دستگاه گوارش و معده دارند. گوجه فرنگی، اگرچه کمی اسیدی است، اما در مقادیر کم قابل خوردن است. آووکادو و روغن زیتون منبع خوبی از چربی هایی هستند که باعث تحریک دستگاه گوارش نمی شوند. تهیه این سوپ آسان است، زمان کمتری می برد و می توان آن را به صورت سرد یا گرم مصرف کرد.

6. تغییر سبک زندگی

علاوه بر رژیم غذایی مناسب، روزمرگی نیز برای افرادی که از IBS رنج می برند نیز بسیار مهم است. زمان، نوع و مقدار مصرف مواد غذایی باید تا حد امکان سازگار باشد. جدا از اینکه غذاهای ذکر شده در بالا را باید در رژیم غذایی خود قرار دهید، خواب خوب، آرامش برای استراحت و تسکین استرس و فعالیت بدنی منظم نیز مهم است.

ورزش کنید
اگر مبتلا به IBS هستید، ورزش نقش مهمی را ایفا می کند. روزانه حداقل 30 دقیقه ورزش کنید. ابتدا گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید و سپس راه رفتن را شروع کنید. راه رفتن با فاصله زمانی بهترین راه برای افزایش استقامت و جاری شدن انرژی است. همچنین می توانید روی تردمیل ورزش کنید. تمرین برای افزایش قدرت نیز راه دیگری برای افزایش متابولیسم و سوزاندن انرژی است.

از استرس خودداری کنید
استرس عامل اصلی بسیاری از بیماری ها یا اختلالات بیماری است که IBS یکی از آنها است. از این رو از هر عاملی که باعث استرس می شود، خودداری کنید و در صورت احساس استرس، یا شروع به دویدن روی تردمیل کنید یا چند حرکت یوگا تمرین کنید. سعی کنید در انجام کارها تعلل نکنید. چراکه این یکی از مهمترین دلایل استرس است.

تغذیه ی درست داشته باشید
در طول روز وعده های غذایی مکرر اما کوچک بخورید. غذاهای توصیه شده را بخورید و از غذاهای تند و چرب خودداری کنید. میوه ها و سبزیجات را قبل از خوردن یا گرفتن آب شان پوست بگیرید. هنگام خرید مواد غذایی کنسرو شده از سوپر مارکت ها اطلاعات روی بسته بندی مواد غذایی را بررسی کنید. غذای خود را در خانه طبخ کنید.

شب زود بخوابید تا صبح زود بیدار شوید
زود به رختخواب بروید تا بتوانید یک خواب هفت ساعته ی خوب داشته و برای رسیدن به دفتر کار یا مدرسه دیر نکنید. در ایت صورت، صبح برای ورزش و صبحانه وقت خواهید داشت. این دو مورد وقتی صحبت از بهتر شدن حال شما می شود، بسیار مهم هستند.

از مصرف الکل و سیگار خودداری کنید
مصرف الکل و سیگار کشیدن به تشدید علائم IBS منجر می شود. بنابراین بهتر است از نوشیدن مشروبات الکلی و همچنین سیگار کشیدن خودداری کنید.
اگرچه IBS یک بیماری طولانی مدت است، اما با ایجاد چند تغییر در رژیم غذایی و شیوه ی زندگی، می توان از طریق جلوگیری از مصرف غذاهایی که علائم را تشدید می کنند، ورزش منظم و مدیریت استرس، علائم اسن بیماری را کنترل کرد. رژیم غذایی راه اصلی درمان برای بیماران مبتلا به اسهال است، اما درمان یبوست تنها با رژیم غذایی دشوارتر است. اگر از حرکت نامنظم و درد روده رنج می برید، سریعاً با پزشک خود مشورت کرده و یک چکاپ کامل انجام دهید.
اگر غذاهای دیگر، یا تغییرات بهتری در سبک زندگی خود می دانید که به کاهش علائم IBS کمک می کند، با اظهار نظر در بخش نظرات آنها را با ما در میان بگذارید.
به امید سلامتی!

پاسخ های کارشناسان به سوالات خوانندگان

-درمان مرسوم برای IBS چیست؟

سندرم روده تحریک پذیر نوعی اختلال دستگاه گوارش است که از نظر ماهیت مزمن است. از آنجا که خود را به عنوان یک ناراحتی معده معمولی معرفی می کند، بهتر است ابتدا آن را به روش مرسوم درمان کنید. IBS نتیجه همه غذاهای ناسالمی است که در سیستم خود قرار داده ایم. در مراحل اولیه، می توان آن را از طریق تغییرات ساده در شیوه زندگی که شامل رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم، مصرف مایعات و آرامش است، کنترل کرد. پزشکان به طور کلی رژیم حاوی فیبر محلول بالا را برای افرادی که از IBS رنج می برند، تجویز می کنند. برخی از انواع سبزیجات، گوشت چرب، لبنیات، و کافئین این وضعیت را وخیم تر می کنند و از این رو باید از مصرف آنها خودداری کرد. خوردن وعده های غذایی کوچک، متوسط و معمولی به کنترل IBS کمک می کند.

-نقش روانشناسی در IBS چیست؟

استرس به عنوان یکی از دلایل مهم ابتلا به سندرم روده ی تحریک پذیر ذکر شده است. تحقیقات نشان می دهد که 40٪ بیماران مبتلا به IBS علائم بیماری روانی را نشان داده اند. استرس، اضطراب و افسردگی منجر به خوردن غذای بیش از حد شده و در نتیجه شرایط مزمنی ایجاد می شود که IBS یکی از آنها محسوب می شود. چرخه خواب نامنظم ناشی از فشار خون بالا نیز یکی دیگر از دلایل عدم تعادل روده است. هنگامی که یک فرد از نظر روحی پایدار نیست، در نهایت بر چرخه بدن تأثیر می گذارد. بنابراین، مسائل روانشناختی نقش عمده ای در بروز IBS دارند. غذای مناسب، مراقبت مناسب، آرامش و پایداری روانی می تواند IBS را به خوبی کنترل کند.

-چرا هومیوپاتی را برای IBS پیشنهاد می کنید؟

هومیوپاتی یک درمان جامع و بدون عوارض جانبی است. IBS نوعی اختلال طولانی مدت است و ثابت شده است که هومیوپاتی آن را درمان می کند. داروهای هومیوپاتی برای علائم مختلفی که در IBS مشاهده می شود تجویز می شود. این داروها ترکیبی از شل کننده های عضلانی و دوزهای متمرکز برای یبوست و گرفتگی شکم است. داروهای هومیوپاتی نه تنها علائم روده را مورد هدف قرار می دهند، بلکه بر روی پایداری روانی نیز کار می کنند، که غالباً دلیل اصلی ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر است. این نسخه بر اساس علائم عجیب و غریب است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هومیوپاتی می تواند یک درمان طولانی مدت برای IBS باشد، و مواردی وجود داشته است که در آن این اختلال کاملاً درمان می شود.

-استرس چگونه با IBS ارتباط دارد؟

استرس باعث ایجاد احساسات منفی مانند عصبانیت، اضطراب و افسردگی می شود. وقتی ذهن پایدار نباشد، فرد به خوردن احساسی و افراطی روی آورده و از اختلالات خواب رنج می برد. همه ی اینها به بدن آسیب می رساند و منجر به IBS و سایر مشکلات مزمن می شود. هنگام استرس، فرد تمایل به خوردن غذاهای ناسالم و مصرف کافئین و الکل دارد. این غذاها عدم تعادل روده را تشدید، و شرایط را بدتر می کنند. بنابراین، استرس تاثیر زیادی دارد و غالباً علت اصلی ابتلا به سندرم روده ی تحریک پذیر است. تحقیقات ثابت می کند که 40٪ از مبتلایان به IBS علائم بیماری روانی را نشان داده اند. یکی از روش های درمان برای کنترل IBS، پیشنهاد مداخله ی روانشناختی برای بدست آوردن نتایج بهتر است.

آیا IBS می تواند کشنده بوده و یا علت برخی دیگر از اختلالات معده باشد؟

اگرچه سندرم روده تحریک پذیر کشنده نیست، اما می تواند بسیار عذاب آور و دردناک باشد. IBS نوعی اختلال طولانی مدت است که می تواند منجر به میگرن، افسردگی، فیبرومیالژیا و درد شدید شکم شود. علائم این بیماری همچنین شامل اسهال ناگهانی یا یبوست شدید و در بعضی مواقع هر دو است. این باعث نفخ معده و اختلالات معده می شود. گرفتگی غیرقابل تحمل در قسمت تحتانی شکم می تواند فعالیت های روزانه ی شما را مختل کند. این بیماری در صوزت عدم درمان در مراحل اولیه، می تواند بدتر شده و باعث ایجاد وزنی غیر طبیعی و مشکلات ادراری شود. IBS منجر به مشکلات شدید روده بزرگ یا سرطان روده بزرگ نمی شود و با درمان معمولی یا هومیوپاتی قابل درمان است.