آهن نقش کلیدی در پیشگیری و درمان کم‌خونی، به‌ویژه کم‌خونی ناشی از فقر آهن، دارد. در این نوع کم‌خونی، بدن به دلیل کمبود آهن نمی‌تواند هموگلوبین کافی تولید کند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و مسئول انتقال اکسیژن از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن است.
نقش آهن در کم‌خونی به شرح زیر است:
- تولید هموگلوبین: آهن جزئی حیاتی از ساختار هموگلوبین است. بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند هموگلوبین بسازد و در نتیجه ظرفیت انتقال اکسیژن کاهش می‌یابد. این منجر به احساس خستگی، ضعف و سایر علائم کم‌خونی می‌شود.
- تقویت تولید گلبول‌های قرمز: آهن نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز دارد. کمبود آهن منجر به کاهش تولید این گلبول‌ها می‌شود که خود باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و اندام‌ها می‌شود.
- جلوگیری از کم‌خونی ناشی از فقر آهن: دریافت آهن کافی از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها می‌تواند از بروز کم‌خونی جلوگیری کند. منابع غذایی غنی از آهن شامل گوشت قرمز، سبزیجات برگ سبز، حبوبات و غلات غنی‌شده هستند.
- کمک به جذب و استفاده از اکسیژن در بدن: آهن به علاوه در فرایندهای متابولیکی و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها نقش دارد. این عنصر به آنزیم‌ها کمک می‌کند تا انرژی لازم برای فعالیت‌های بدن را تولید کنند.
در مجموع، تامین آهن کافی برای جلوگیری و درمان کم‌خونی ضروری است. در صورت کمبود آهن، پزشکان ممکن است مکمل‌های آهن را توصیه کنند.
کم خونی فقر آهن یکی از شایع ترین کم خونی ها است. آهن برای تشکیل هموگلوبین در گلبول های قرمز ضروری است. هموگلوبین به اکسیژن پیوند می شود و اکسیژن را به سرتاسر بدن انتقال می دهد. آهن یکی از عناصر ضروری در واکنش های آنزیمی است و نقش مهمی در سیستم ایمنی دارد. به علاوه این عنصر برای متابولیسم انرژی و متابولیسم داروها و دفع مواد اضافی از بدن موردنیاز می باشد.
کمبود آهن و کم خونی
کمبود آهن موجب تخلیه ذخایر آهن در بدن می شود که در نهایت به کم خونی ناشی از فقر آهن منجر می شود. زنانی که در سن باروری قرار دارند و دختران نوجوان باید آهن را به مقدار کافی مصرف کنند چون نیاز آنها به این عنصر بیشتر از مردان در سن مشابه آنان است. از دست رفتن خون به دلیل جراحت یا قاعدگی های طولانی مدت، نیاز به آهن را در کوتاه مدت افزایش می دهد. میانگین جذب روزانه آهن از مواد غذایی در زنان در تمامی گروه های سنی کمتر از حد مجاز است البته بجز زنان سالمند (بالاتر از 54 سال). نسبت قابل توجهی از زنان جوان (دو پنجم) دچار کمبود آهن هستند و جذب آهن آنها کمتر از حد استاندارد است، به عبارتی جذب آهن در این افراد کافی نیست. امروزه به زنان باردار نسبت به افزایش دریافت آهن هیچ توصیه ای نمی شود زیرا نیاز آنها به این عنصر به واسطه ذخایر آهن در بدن، فقدان قاعدگی و افزایش ظرفیت جذب روده مادر در طول 3 ماهه دوم و سوم بارداری جبران می شود. بیش از 2 میلیارد نفر در سراسر دنیا دچار آنمی ناشی از فقر آهن هستند. آنمی فقر آهن شایع ترین مشکل سوء تغذیه مشاهده شده می باشد.
عوارض جانبی ازدیاد آهن
جذب آهن نیز همانند سایر عناصر و تحت شرایط طبیعی باید کنترل شود زیرا آهن به دلیل تولید رادیکال های فاقد اکسیژن می تواند اثرات جانبی به همراه داشته باشد. به هرحال از هر 200 نفر، یک نفر از شهروندان اروپای شمالی به لحاظ ژنتیکی مستعد بیماری تجمع آهن یعنی هموکروماتوز می باشد.
منابع غذایی آهن
برای رفع کم خونی ، آهن به دو شکل در رژیم غذایی یافت می شود که آهن هم (در منابع حیوانی) و آهن غیر هم (در منابع گیاهی) موجود است. آهن هم در طبیعت به وفور یافت می شود. به هرحال شکل غالب آهن در تمامی رژیم غذایی از نوع آهن غیر هم است که در غلات، سبزیجات، حبوبات، لوبیاها، مغزها و میوه یافت می شود. جذب آهن غیر هم تحت تاثیر عوامل مختلفی است. فیتات (در غلات و حبوبات)، فیبر، تانین ها (در چای) و کلسیم می توانند به آهن غیر هم در روده پیوند شوند که این میزان جذب را کاهش می دهد. اگرچه ویتامین سی موجود در میوه ها و سبزیجات که همزمان با آهن غیر هم مصرف می شود، به اندازه گوشت به جذب آهن غیر هم کمک می کند. جگر، گوشت قرمز، حبوبات، مغزها، تخم مرغ، میوه های خشک، مرغ و ماکیان، ماهی، غلات سبوس دار و سبزیجات برگدار تیره رنگ همگی از منابع آهن هستند.
