سلنیوم یک ماده معدنی ضروری است که بدن به مقدار کمی از آن نیاز دارد، اما نقشی بسیار مهم در حفظ سلامت بدن ایفا میکند. این ماده معدنی به تقویت سیستم ایمنی، سلامت تیروئید و جلوگیری از استرس اکسیداتیو کمک میکند.
میزان توصیهشده روزانه سلنیوم:
مقدار مورد نیاز سلنیوم بر اساس سن و وضعیت فیزیولوژیکی متفاوت است. مقادیر توصیهشده برای سلنیوم بر حسب میکروگرم (mcg) در روز به شرح زیر است:
- نوزادان (از بدو تولد تا 6 ماهگی): 15 میکروگرم در روز
- نوزادان (7 تا 12 ماهگی): 20 میکروگرم در روز
- کودکان (1 تا 3 سال): 20 میکروگرم در روز
- کودکان (4 تا 8 سال): 30 میکروگرم در روز
- کودکان (9 تا 13 سال): 40 میکروگرم در روز
- نوجوانان و بزرگسالان (14 سال و بالاتر): 55 میکروگرم در روز
- زنان باردار: 60 میکروگرم در روز
- زنان شیرده: 70 میکروگرم در روز
حداکثر مصرف مجاز سلنیوم:
سلنیوم نیز مانند دیگر مواد معدنی میتواند در صورت مصرف بیش از حد مضر باشد. حداکثر میزان مجاز مصرف روزانه سلنیوم برای بزرگسالان و نوجوانان 14 سال و بالاتر 400 میکروگرم در روز است. مصرف بیش از حد این ماده میتواند منجر به مسمومیت با سلنیوم (سلنوزیس) شود که علائم آن شامل ریزش مو، مشکلات گوارشی، مشکلات عصبی و بوی بد دهان است.
منابع غذایی سلنیوم:
سلنیوم در بسیاری از مواد غذایی یافت میشود، از جمله:
- آجیل برزیلی (منبع بسیار غنی سلنیوم)
- ماهیها و غذاهای دریایی
- گوشت گاو و مرغ
- تخم مرغ
- حبوبات و غلات کامل
مصرف این مواد غذایی بهطور منظم میتواند نیاز روزانه بدن به سلنیوم را تامین کند.
سلنیوم یکی از اجزای تشکیل دهنده آنزیم های آنتی اکسیدان (گلوتاتیون پراکسیداز) است که از بدن در برابر صدمات اکسیداتیو محافظت می کند. این عنصر برای استفاده از ید در تولید هورمون تیروئید، برای عملکرد سیستم ایمنی و عملکرد سیستم باروری ضروری می باشد.
کمبود سلنیوم
بارزترین ویژگی کمبود سلنیم، بیماری کشان (keshan) است که یک بیماری قلبی است که کودکان و زنان باردار را در روستاهای چین مبتلا می کند چون خاک این منطقه فاقد سلنیم بوده و منجر به کاهش سطح این عنصر در زنجیره غذایی می شود. کمبود این عنصر با بروز ضعف و لاغری عضلانی در سالمندان در ارتباط است. کمبود شدید آن می تواند سبب بروز آسیب به عضلات قلب و اسکلتی شود. سلنیم سبب محافظت از عضلات بدن شده و کمبود آن عاملی جهت کاهش توان عضلانی است که بتدریج با افزایش سن رخ می دهد. کمبود سلنیم می تواند یک عامل خطر در زمینه افزایش فشار خون باشد. این نقش سلنیم مربوط به اثر آنتی اکسیدانی آن بر روی نیتریک اکسید (عامل اتساع عروق و کاهش فشار خون) در عروق است. علاوه بر این کمبود این عنصر باعث مهار عوامل گشاد کننده عروق شده که عاملی برای افزایش فشار خون است.
مسمومیت با سلنیوم
وجود سلنیم اضافی در بدن موجب مسمومیت می شود، بنابراین سلنیم اضافی کاملا سمی است. علایم فزونی سطح سلنیوم شامل: شکننده شدن ناخن و مو، ضایعات پوستی و احساس بوی سیر هنگام تنفس می باشد.
منابع غذایی سلنیوم
این عنصر در انواع غذاها به خصوص مغزهای برزیلی، نان، ماهی، گوشت و تخم مرغ یافت می شود. میزان سلنیم در غلات مستقیما با میزان سلنیم در خاک تناسب دارد. غذاهای گیاهی تأمین کننده اصلی سلنی و گوشت و نان منابع غذایی رایج سلنیم هستند. برخی مغزها خصوصا گردو، منابع خیلی خوبی می باشند.
میزان سلنیوم مورد نیاز بدن
میزان غذایی توصیه شده برای این ماده در بزرگسالان 55 میکروگرم و مقدار حداکثر قابل تحمل مجاز آن 400 میکروگرم در روز است.