به‌احتمال زیاد یک درمان خانگی یکبار در روتین سلامت روزانه شما راه‌یافته است. روغن سیاه دانه (یا به انگلیسی Black seed oil) به‌عنوان یک عامل درمانی با خواص دارویی قوی برای قرن‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. در واقع، تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از داروهای طبیعی همچون دانه‌ها، پوست، میوه‌ها و سایر قسمت‌های گیاهان به قدمت خود انسان‌ها بازمی‌گردد. تا به امروز این روغن گیاهی کاربردهای عملی زیادی برای سلامتی و زیبایی داشته است.

در این مقاله از مجله دکترتو دانستنی‌هایی از خواص سیاه دانه را بررسی می‌کنیم که دانستن آنها قطعا برای شما مفید خواهد بود. توضیح می‌دهیم که روغن سیاهدانه چه خواصی دارد؟ آیا برای سلامت پوست و مو مفید است؟ آیا به کاهش درد مفاصل کمک می‌کند؟ عوارض آن چیست و چه افرادی نباید آن را مصرف کنند؟

روغن سیاه دانه چیست؟

لورتا پرات، پزشک متخصص داخلی و متخصص پوست در PC درماتولوژی پیشرفته در چادز فورد، می‌گوید: روغن سیاه دانه از دانه‌های گیاه گل‌دار سالانه Nigella sativa استخراج می‌شود که به آن سیاه دانه یا زیره سیاه نیز می‌گویند. سیاه دانه (N. sativa)  یک گیاه گل‌دار کوچک است که در جنوب غربی آسیا، خاورمیانه، جنوب اروپا و شمال آفریقا رشد می‌کند. فواید روغن سیاهدانه آن‌قدر زیاد است که موجب شده در سراسر دنیا از این گیاه به میزان زیادی استفاده شود. در طب سنتی از این روغن گیاهی برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود. در نتیجه، گاهی اوقات از آن به‌عنوان شفادهنده جهانی نیز یاد می‌شود.

طبع روغن سیاه دانه در طب سنتی

بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از دکتر طب سنتی طبع روغن سیاه دانه گرم و خشک است. این گیاه و روغن آن بیش از ۲۰۰۰ سال است که به دلیل فواید درمانی فراوان در طب سنتی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

خواص روغن سیاه دانه

به نقل از healthline روغن سیاه دانه‌‌ فواید زیادی دارد. مطالعات نشان می‌دهد که ممکن است کاربردهای متعددی برای سلامتی داشته باشد، از جمله درمان آسم و کمک به کاهش وزن. این ترکیب برای درمان طیف گسترده‌ای از شرایط، از جمله عفونت‌های تنفسی، مشکلات گوارشی و مشکلات پوستی استفاده می‌شود.

شاید مهم‌ترین مورد از فواید این روغن گیاهی خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی بالای آن باشد که موجب اهمیت بالای این ترکیب در طب سنتی شده است. خواص ضدمیکروبی، ضدقارچی و ضدویروسی روغن سیاه دانه هم آن را برای درمان چندین بیماری مفید کرده است. اما دقیقا روغن سیاه دانه برای چی خوب است؟ در ادامه به بررسی برخی از خواص روغن سیاهدانه می‌پردازیم.

۱. خواص روغن سیاه دانه برای درد مفاصل

یکی از مهم‌ترین فواید روغن سیاه دانه، خواص ضدالتهابی قوی آن است. این ویژگی می‌تواند برای جنبه‌های مختلف سلامتی مفید باشد، زیرا برخی تحقیقات نشان می‌دهد که التهاب می‌تواند در ایجاد بسیاری از شرایط مزمن مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، درد مفاصل و سرطان نقش داشته باشد. با خاصیت ضدالتهابی این روغن گیاهی می‌توان از این ترکیب به‌صورت موضعی برای کاهش درد مفاصل استفاده کرد.

۲. خواص روغن سیاه دانه برای مردان

فواید روغن سیاه دانه برای مردان هم زیاد است و مهم‌ترین نقشی که دارد، افزایش قدرت باروری در مردان است. به گفته دکتر کلی، شواهدی وجود دارد که این روغن گیاهی ممکن است به درمان ناباروری در مردان کمک کند. به‌عنوان‌مثال، یک کارآزمایی تصادفی نشان داد که مردان ناباروری که ۲.۵ میلی‌لیتر روغن سیاهدانه را دو بار در روز به مدت دو ماه مصرف کرده بودند، افزایش قابل‌توجهی در تعداد اسپرم، تحرک (توانایی حرکت) و مورفولوژی (شکل) و حجم مایع منی داشتند.

خواص روغن سیاه دانه برای بیضه

مالیدن روغن سیاه دانه‌‌ به بیضه‌ها می‌تواند به افزایش سلامت اسپرم‌ها کمک کرده و تعداد آنها را افزایش دهد.

روغن سیاه دانه برای افزایش طول آلت تناسلی

در برخی از منابع طب سنتی فواید این روغن گیاهی را برای مردان، افزایش سایز آلت تناسلی در نظر گرفته‌اند. با کمک این روغن می‌توان آلت تناسلی را به روش طبیعی بزرگ‌تر کرد. در این روش روغن به‌صورت موضعی به آلت تناسلی مردان مالیده و ماساژ داده می‌شود.

۳. خواص روغن سیاه دانه برای مو

روغن سیاه دانه حاوی مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات زیست فعال است. به همین دلیل می‌تواند برای سلامت پوست و مو مفید باشد. به لطف خواص ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی، این روغن گیاهی اغلب به محصولات مراقبت از مو، از جمله ماسک‌ها و شامپوهای مو اضافه می‌شود. بااین‌حال اگرچه بسیاری از این محصولات ادعا می‌کنند که درخشندگی، استحکام، حجم و بافت مو را بهبود می‌بخشند، تحقیقات بسیار کمی در مورد فواید روغن سیاه دانه برای سلامت مو وجود دارد.

از طرفی داده‌ها نشان می‌دهد که روغن سیاهدانه ممکن است به کاهش شرایط پوست سر مانند خشکی پوست یا پوسته‌پوسته شدن پوست سر هم کمک کند. برخی از طرفداران این روغن گیاهی ادعا می‌کنند که می‌تواند به ریزش مو هم کمک کند و حتی در رشد مجدد مو نیز موثر است. اگرچه شواهد بالینی قابل‌توجهی برای حمایت از این ادعاها وجود ندارد.

۴. خواص روغن سیاه دانه برای سفیدی مو

محققان پیشنهاد کرده‌اند که فواید این روغن گیاهی ممکن است به دلیل توانایی آن در پخش ملانین در پوست باشد. ملانین نوعی رنگ‌دانه طبیعی است که در مو، پوست و چشم شما یافت می‌شود. در نتیجه شاید بتوان خواص روغن سیاه دانه‌ را برای درمان سفیدی مو نیز در نظر گرفت. البته دراین‌خصوص به مطالعات بیشتری نیاز است.

۵. خواص مالیدن روغن سیاه دانه به شکم

در بین فواید این روغن گیاهی بخشی را به تاثیر این ترکیب روی کاهش شاخص توده بدنی و کمک به کاهش وزن اختصاص داده‌اند. خواص ماساژ شکم با روغن سیاهدانه می‌تواند کم‌کردن چربی شکمی و کمک به تخت شدن شکم و پهلوها باشد.

۶. خواص روغن سیاه دانه برای پوست

قسمت دیگر فواید روغن سیاه دانه مربوط به استفاده از آن در درمان مشکلات پوستی می‌شود. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که این روغن گیاهی می‌تواند به درمان پسوریازیس که یک بیماری التهابی مزمن پوستی است کمک کند. استفاده از روغن سیاه دانه برای پوست می‌تواند به کاهش التهابات پوستی کمک زیادی کند. روغن سیاه دانه به دلیل اثرات ضدالتهابی و ضدمیکروبی خود ممکن است به کاهش علائم بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما، ویتیلیگو و آکنه کمک کند.

همچنین برخی تحقیقات نشان می‌دهد که روغن سیاهدانه می‌تواند علائم ویتیلیگو (اختلالی که باعث ازبین‌رفتن رنگ‌دانه در پوست می‌شود) را با افزایش رنگ‌دانه در پوست بهبود بخشد. تاثیر آبرسانی و رفع خشکی پوست از دیگر خواص این ترکیب گیاهی است. اثر ضدباکتریایی و ضدالتهابی این ترکیب در درمان بیماری‌های پوستی موثر است.

از طرفی نیز این روغن گیاهی با تمام اسیدهای چرب ضروری، ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای آمینه و مرطوب‌کننده روتین روزانه پوست را کامل می‌کند. نه‌تنها برای محافظت (برای آفتاب‌سوختگی و غیره) عالی است، بلکه دارای خواص ضدپیری است که به درمان چین‌وچروک نیز کمک می‌کند.

۷. روغن سیاه دانه برای صورت

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که روغن سیاه دانه می‌تواند برای بیماری‌های پوستی مانند آکنه مفید باشد. این ممکن است به دلیل خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی مرتبط با روغن سیاه دانه باشد. بر اساس یک مقاله مروری، زمانی که افراد لوسیون ساخته شده با این روغن گیاهی را روی ناحیه پوستی دارای آکنه استفاده می‌کردند، پس از ۲ ماه ضایعات آکنه به میزان قابل‌توجهی کاهش یافتند.

روغن سیاهدانه همچنین می‌تواند تولید کلاژن را تحریک کرده و روند بهبودی پوست را تسریع کند. در برخی منابع نیز تاثیر بالقوه روغن سیاه دانه را در حجم‌دهی به صورت در نظر گرفته‌اند و از خواص این ماده به‌عنوان یک ترکیب زیبایی استفاده کرده‌اند. می‌توان این روغن گیاهی را یک حجم دهنده طبیعی در نظر گرفت.

۸. روغن سیاه دانه برای افتادگی پلک

در طب سنتی از فواید روغن سیاهدانه برای درمان افتادگی پلک هم استفاده می‌شود. مصرف این روغن گیاهی در درمان افتادگی پلک به‌صورت موضعی بوده که با مصرف آن به‌تدریج چربی‌های دور چشم کاهش‌یافته و با کشیدن پوست صورت، تاثیر قابل‌توجهی در رفع افتادگی پلک خواهد داشت.

۹. خواص روغن سیاه دانه برای رحم و تخمدان

به نقل از سایت doctortaz در طب سنتی برای افزایش قوای باروری خانم‌ها از فواید این روغن استفاده می‌کنند. طبع گرم و خشک این روغن گیاهی برای عملکرد رحم و تخمدان‌ها مفید است و از آن برای افزایش خون‌رسانی به تخمدان‌ها و رحم استفاده می‌کنند. بر اساس برخی داده‌ها روغن دانه سیاه می‌تواند در رفع بی‌نظمی قاعدگی و درمان تخمدان پلی کیستیک موثر باشد.

۱۰. روغن سیاه دانه برای واژن

روغن سیاه دانه دارای خواص ضدالتهابی، ضدمیکروبی و ضدویروسی است و ازاین‌رو می‌تواند در درمان بیماری‌های عفونی واژن و بوی بد ناشی از عفونت واژن مفید واقع شود. از خواص این روغن گیاهی برای تعادل فلور میکروبی نیز استفاده می‌کنند.

۱۱. روغن سیاه دانه برای زانو درد

همان‌طور قبلا هم اشاره شد از جمله خواص روغن سیاه دانه، خاصیت ضدالتهابی و ضددرد آن است. با ماساژ این روغن روی زانوها می‌توان برای کاهش درد و درمان زانو درد استفاده کرد. برای تاثیر این روغن گیاهی جهت درمان زانودرد باید در یک دوره منظم این روغن روی زانوها مالیده شود.

۱۲. خواص مالیدن روغن سیاه دانه به کف پا

یکی از گزینه‌هایی که می‌توان از فواید این روغن گیاهی استفاده کرد، مصرف آن به‌صورت مالیدن به کف پاست. استفاده از این روغن گیاهی در این حالت مزایای زیادی دارد. از جمله می‌توان به تاثیر آن در درمان فشارخون و کم‌کردن دردهای عضلانی، خصوصا پا درد اشاره کرد.

در دوران بارداری هم مالیدن روغن سیاه دانه به کف پا می‌تواند به کاهش تورم پاها کمک کند. در نهایت تاثیر این روغن گیاهی مانند سایر روغن‌ها برای کمک به حفظ سلامت و نرمی پاها و رفع خشکی و ترک‌های پا قابل‌توجه است.

۱۳. خواص مالیدن روغن سیاه دانه به کمر

می‌توان با مالیدن روغن سیاه دانه روی کمر از خواص ضددرد این ترکیب برای کاهش التهاب و کم‌شدن درد کمر استفاده کرد. علاوه بر تاثیری که مالیدن روغن سیاه دانه به کمر برای کاهش درد و التهابات این ناحیه دارد، می‌توان از خواص این روغن گیاهی در کاهش چربی‌های اطراف پهلوها یا تاثیر آن در حفظ زیبایی و سلامت پوست نیز استفاده کرد.

یکی دیگر از فوایدی که مالیدن روغن سیاهدانه به اطراف کمر دارد، تاثیر آن در افزایش قوای جنسی است. از طرفی نیز گفته می‌شود ماساژ بدن، خصوصا کمر با این روغن می‌تواند بسیار آرامش‌بخش باشد.

عنصر تیموکینون می‌تواند در تسکین درد کمر موثر باشد. برای استفاده از فواید روغن سیاه دانه در درمان کمر درد می‌توان آن را هم به‌صورت موضعی و هم به‌صورت خوراکی مصرف کرد.

۱۴. خواص روغن سیاه دانه در تقویت جنسی

این روغن گیاهی می‌تواند میل جنسی را هم در زنان و هم در مردان تقویت کند. مطالعات نشان می‌دهد که مکمل روغن سیاه دانه از تعادل هورمونی حمایت می‌کند که می‌تواند از این طریق میل و قوای جنسی را تقویت کند. سیاه دانه می‌تواند میزان پروژسترون و تسترون در زنان را افزایش دهد که هر دوی این هورمون‌ها برای باروری و میل جنسی بسیار مهم هستند.

۱۵. روغن سیاه دانه برای سینوزیت

بسیاری از ما دچار آلرژی و عفونت‌های سینوسی می‌شویم. سینوزیت یک مشکل بسیار شایع است که اکثر افراد با آن درگیر هستند. از خواص ضدالتهابی، ضدویروسی و ضدباکتریایی قوی روغن سیاهدانه می‌توان برای درمان سینوزیت هم اشاره کرد. این ترکیب در درمان عفونت‌های ویروسی تاثیر بالقوه‌ای دارد و در طب سنتی به‌صورت ویژه از آن برای درمان عفونت‌های سینوسی، آلرژی و سینوزیت استفاده می‌شود.

نحوه مصرف روغن سیاهدانه

با وجود طیف گسترده از فواید این روغن گیاهی، روغن سیاه دانه را چگونه مصرف کنیم؟ این روغن را می‌توان به اشکال مختلفی مصرف کرد. برای کاربردهای دارویی هم می‌توان آن را به‌صورت موضعی مورداستفاده قرار داد و هم به‌عنوان مکمل آن را مصرف کرد.

به‌عنوان مکمل، روغن سیاهدانه را می‌توان به‌صورت قرص یا مایع مصرف کرد. این روغن را می‌توان به‌صورت موضعی برای پوست و مو نیز استفاده کرد. برای مصارف موضعی، روغن سیاهدانه‌ را می‌توان روی پوست ماساژ داد. علاوه بر این دانه‌های سیاه دانه را می‌توان به‌عنوان ادویه و طعم‌دهنده‌های غذایی نیز مصرف کرد. این ترکیب دارای طعمی قوی است که کمی تلخ و تند است.

روش‌های دیگری که می‌توان از این گیاه استفاده کرد، مصرف دانه‌های سیاه دانه به‌اندازه یک قاشق‌چایخوری، مصرف آن به‌صورت جوشانده؛ مانند چای یا اضافه‌کردن سیاه دانه به نان، غذا یا شیرینی است.

طرز تهیه روغن سیاه دانه خانگی

روش‌های مختلفی برای درست‌کردن روغن سیاه دانه خانگی وجود دارد. در یکی از این روش‌ها این روغن گیاهی را با دانه بادام تلخ ترکیب می‌کنند و بعد از کوبیدن این دانه‌ها با هم آنها را فشار می‌دهند تا روغنشان گرفته شود.

روش دیگر جوشاندن دانه‌های سیاه دانه در آب و سپس ترکیب آب آن با سایر روغن‌ها مانند روغن‌زیتون است. اما برای به‌دست‌آوردن ترکیب خالص روغن سیاهدانه بهترین گزینه داشتن یک دستگاه روغن‌گیری است تا روغن این دانه‌ها گرفته شود.

چکاندن روغن سیاهدانه در بینی

در درمان‌های خانگی برای رفع عفونت سینوس‌ها و درمان سینوزیت معمولا از چکاندن روغن سیاهدانه‌ در بینی استفاده می‌شود. در این روش توصیه می‌شود که شب‌ها قبل از خواب یک قطره از این روغن را در هر یک از بینی‌ها بریزید. این روغن که طبع گرم و خشکی دارد با افزایش جریان خون به رفع اسپاسم‌ها و گرفتگی‌ها کمک زیادی می‌کند و در باز شدن مجاری تنفسی و بهبود نفس‌کشیدن موثر است.

عوارض و مضرات روغن گیاهی سیاه دانه

به گفته پزشکان و محققان به‌طورکلی، روغن سیاه دانه عوارض جانبی کمی دارد، اما خطراتی مانند التهاب پوست وجود دارد. علاوه بر این، این روغن گیاهی این پتانسیل را دارد که لخته‌شدن خون را کند کرده و خطر خونریزی را افزایش دهد.

به همین دلیل، هر کسی که دارای اختلال خونریزی است یا داروهایی مصرف می‌کند که بر لخته‌شدن خون تأثیر می‌گذارد (مانند هپارین یا وارفارین) باید از مصرف این روغن گیاهی اجتناب کند. به گفته کتابخانه ملی پزشکی، روغن سیاه دانه همچنین ممکن است باعث ایجاد بثورات آلرژیک، ناراحتی معده، استفراغ یا یبوست در برخی از مصرف‌کنندگان شود.

علاوه بر این، افرادی که باردارند یا در دوران شیردهی هستند باید قبل از استفاده از روغن سیاهدانه با پزشک خود صحبت کنند. اگر این روغن گیاهی را برای کودک در نظر می‌گیرید، با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی کودک خود صحبت کنید تا دوز مناسب را تعیین کند، زیرا مقدار آن معمولاً بر اساس وزن کودک تعیین می‌شود.

ارزش غذایی روغن سیاهدانه

در جدول زیر می‌توانید ارزش غذایی این گیاه دارویی را مشاهده کنید.

نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

همان‌طور که متوجه شدیم روغن سیاه دانه فواید بسیار زیادی برای سلامتی، زیبایی، بهبود قوای جنسی و موارد متعدد دیگر دارد. اما با وجود این همه گزینه به‌عنوان خواص این روغن گیاهی باز هم نباید بدون مشورت با پزشک در مصرف آن زیاده‌روی کرد. خصوصا برای مصارف دارویی و درمانی می‌توان با مشاوره تلفنی با دکتر طب سنتی در پنل دکترتو یا دریافت نوبت حضوری از فواید این روغن گیاهی بهره‌مند شد. قبل از افزودن روغن سیاه دانه به برنامه سلامتی خود با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید تا تعیین کنید که آیا این یک گزینه ایمن و موثر برای شما است یا خیر.