رزماری؛ نحوه مصرف، عوارض و خواص رزماری
آنچه در این مقاله می‌خوانیدرزماری گیاهی معطر است که به‌عنوان چاشنی غذا استفاده می‌شود. برای سلامت مو و ابرو می‌توان از آن استفاده کرد. در درمان سراخوردگی، دیابت، مشکلات کبد و بیماری‌های رحم تاثیر دارد.
احتمالا در غذاهای خود از رزماری استفاده کرده‌اید. درگذشته به وفور از گیاهان برای اهداف گوناگون استفاده می‌شد. امروزه نیز این گیاهان ارزش خود را از دست نداده‌اند و همچنان گزینه مناسبی برای افزودن به غذا و استفاده برای اهداف درمانی هستند. رزماری (به انگلیسی Rosemary با نام علمی Rosmarinus officinalis) یکی از این گیاهان است که به طور گسترده در سرتاسر جهان مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله از مجله دکترتو می‌خواهیم در مورد خواص رزماری و نحوه مصرف آن صحبت کنیم.
در ادامه توضیح می‌دهیم که این گیاه چه خواصی دارد؟ آیا برای پوست و مو مفید است؟ چه تاثیری در لاغری دارد؟ آیا در درمان عفونت تاثیری دارد؟ چه عوارضی دارد و برای چه افرادی مناسب نیست؟
رزماری چیست؟
رزماری گیاهی معطر و همیشه‌سبز بومی مدیترانه است. از این گیاه به‌عنوان چاشنی آشپزی، برای ساخت عطر بدن و به‌عنوان یک درمان برای انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود. این گیاه به همراه بسیاری از گیاهان دیگر نظیر پونه کوهی، آویشن، ریحان و اسطوخودوس جزو خانواده نعناع Lamiaceae است.
برای قرن‌ها کاربردهای دارویی رزماری موردستایش قرار گرفته‌است، اما اخیراً تحقیقات علمی این ادعاها را تایید کرده‌اند. تحقیقات صورت‌گرفته، نقش این گیاه دارویی به‌عنوان یک مکمل مهم در رژیم غذایی را تایید می‌کنند، زیرا حاوی طیف گسترده‌ای از مواد مغذی ضروری برای سلامتی است.
طبع رزماری در طب سنتی
طبع رزماری گرم است یا سرد؟ رزماری گیاهی با خواص قوی آنتی‌میکروبیال و آنتی‌اکسیدان است که طبع گرم و خشکی دارد.
خواص رزماری
رزماری گیاهی با خواص بی‌شمار است که تاثیرات بسیار مثبتی روی درمان انواع بیماری‌ها دارد. برخی از خواص بی‌نظیر این گیاه شامل موارد زیر است.
۱. روغن رزماری برای مو
به گفته مجله healthline، استفاده از روغن رزماری برای مو آلوپسی آندروژنتیک را درمان می‌کند. طبق نتایج یک مطالعه زمانی که افراد مبتلا به آلوپسی آندروژنتیک دو بار در روز به مدت ۶ ماه، روغن رقیق‌شده این گیاه دارویی را روی پوست سرشان استعمال کردند، افزایش ضخامت مو را تجربه کردند. این درمان اثراتی مشابه استفاده از ماینوکسیدیل (روگین)، یک داروی رایج برای رشد مجدد مو، داشت.
به‌علاوه این افراد در مقایسه با افرادی که ماینوکسیدیل مصرف کردند، خارش پوست سر کمتری را گزارش کردند که این نشان می‌دهد این گیاه دارویی قابل تحمل‌تر و ملایم‌تر است.
۲. خاصیت روغن رزماری برای ابرو
روغن این گیاه دارویی همچنین می‌تواند به‌عنوان یک سرم تقویت‌کننده رشد ابرو و مژه استفاده شود. روغن رزماری به دلیل داشتن ترکیبات ارگانیک منحصربه‌فرد، به رشد سریع و تغذیه‌رسانی کمک می‌کند.
برای تسریع رشد می‌توانید روغن این گیاه دارویی را چندین بار در روز به‌آرامی روی ابروها ماساژ دهید. این روغن را همچنین می‌توان با روغن کنجد و آب‌لیمو نیز ترکیب کرد. سپس این ترکیب را می‌توان با یک سوآپ پنبه‌ای روی ابروها استعمال کرد. می‌توانید این کار را دو بار در روز تکرار کنید.
۳. خواص رزماری در لاغری
یکی از خواص زیاد جست‌وجو شده این گیاه دارویی برای لاغری است. چای یا دمنوش این گیاه دارویی می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. پلی‌فنول‌هایی که در چای رزماری موجودند نقش موثری در بالابردن متابولیسم و افزایش چربی‌سوزی دارند. این گیاه همچنین می‌تواند به سرکوب اشتها کمک کند و دنبال‌کردن رژیم غذایی سالم را راحت‌تر کند.
اگر قبل از صرف غذا یک فنجان چای این گیاه دارویی را بنوشید، این چای پرخاصیت به شما کمک می‌کند کمتر غذا بخورید و تغذیه‌تان را در طول روز بهتر کنترل کنید! افزودن این عادت کوچک به روتین روزانه‌تان می‌تواند در طول زمان تفاوت بزرگی ایجاد کند.
۴. رزماری برای سرماخوردگی
این گیاه دارویی یک گیاه قدیمی است که از زمان‌های دور برای تسکین علائم سرماخوردگی و درمان خانگی گلو درد استفاده می‌شد. استنشاق بخار حاصل از جوشانده برگ‌ها و تکه‌های ساقه این گیاه دارویی می‌تواند درمان موثری برای گرفتگی بینی و قفسه سینه باشد.
۵. خواص رزماری برای اعصاب
تحقیقات نشان می‌دهند که استنشاق رایحه روغن ضروری این گیاه دارویی می‌تواند سطح کورتیزول (هورمون استرس) در خون را کاهش دهد. علت بالابودن سطح کورتیزول، استرس، اضطراب یا هر فکر یا رویدادی است که بدن را در حالت “جنگ یا گریز” قرار می‌دهد.
زمانی که استرس مزمن باشد، کورتیزول می‌تواند سبب افزایش وزن، استرس اکسیداتیو، بالارفتن فشارخون و بیماری قلبی شود. برای مقابله فوری با استرس، از پخش‌کننده اسانس استفاده کنید یا حتی یک بطری روغن ضروری این گیاه دارویی را باز و رایحه آن را استنشاق کنید.
۶. خواص رزماری برای کبد
این گیاه دارویی برای کبد هم مزایای زیادی دارد. فیتوکمیکال‌های موجود در این گیاه دارویی می‌توانند به تنظیم عملکرد کبد کمک کنند. روغن ضروری رزماری نیز یکی از مفیدترین روغن‌ها برای کبد است؛ زیرا به پاک‌سازی خون و دفع سموم مضر از کبد کمک می‌کند.
رزماری، به دلیل وجود ترکیبات فعالی همچون رزمارینیک اسید (RA)، اثرات مفیدی روی بیماری‌های کبدی دارد و اغلب توسط گیاه‌شناسان و متخصصان طبیعت‌درمانی استفاده می‌شود.
۷. خواص رزماری برای ریه
خواص این گیاه دارویی برای ریه بی‌شمارند و این گیاه به درمان بسیاری از اختلالاتی که ریه‌ها را درگیر می‌کنند کمک می‌کند. زمانی که روغن این گیاه دارویی را استنشاق کنید، به‌عنوان خلط‌آور عمل می‌کند و احتقان گلو ناشی از آلرژی، سرماخوردگی یا آنفولانزا را تسکین می‌دهد. استنشاق رایحه این گیاه به علت خواص ضدعفونی‌کنندگی‌ای که دارد می‌تواند با عفونت‌های تنفسی مبارزه کند. همچنین دارای اثرات ضداسپاسم است که به بهبود و درمان آسم برونش کمک می‌کند.
از روغن رزماری در دستگاه خوشبوکننده هوا استفاده کنید یا چند قطره را در یک لیوان یا یک قابلمه کوچک آب جوش بریزید و ۳ بار در روز بخار حاصل از آن را استنشاق کنید.
۸. خواص رزماری برای رحم
یکی از خواص زیاد جست‌وجو شده رزماری برای رحم است. ازآنجایی‌که بالابودن زیاد از حد استروژن می‌تواند در بروز مشکلاتی نظیر ناباروری و برخی از سرطان‌ها دخیل باشد، روغن ضروری این گیاه دارویی می‌تواند استروژن اضافی را از بدن خارج کند و نقش مهمی در تعادل هورمونی داشته باشد.
این گیاه دارویی همچنین برای تسکین اعصاب و بهبود گرفتگی عضلات همچون یک معجزه عمل می‌کند. بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که روغن رزماری در تسکین درد قولنج کلیه (کولیک کلیوی) و دیسمنوره (گرفتگی و خونریزی شدید در دوران پریود) فوق‌العاده است.
۹. خواص رزماری برای عفونت
مطالعات نشان داده‌اند که کارنوزیک اسید و رزمارینیک اسید موجود در این گیاه دارویی خواص ضدباکتریایی، ضدویروسی و ضدقارچی بسیار قوی‌ای دارند. مصرف منظم این گیاه دارویی می‌تواند به کاهش خطر بروز عفونت کمک کند و به سیستم ایمنی کمک کند تا با هر گونه عفونتی که رخ می‌دهد مقابله کند.
۱۰. رزماری برای دیابت
به نقل از مجله healthine رزماری گیاهی با خواص بی‌شمار برای دیابت است. زمانی که قند خون بالا درمان نشود، می‌تواند به چشم، قلب، کلیه‌ها و سیستم عصبی آسیب بزند. به همین خاطر افراد مبتلا به دیابت حتماً باید سطح قند خونشان را به‌درستی مدیریت کنند.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در چای رزماری می‌توانند قند خون را پایین بیاورند و به مدیریت قند خون بالا در افراد مبتلا به دیابت کمک کنند.
اگر چه مطالعات صورت‌گرفته روی خواص چای این گیاه دارویی چندان گسترده و زیاد نیستند، اما مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی که روی خود این گیاه دارویی صورت‌گرفته‌اند نشان می‌دهند که کارنوزیک اسید و رزمارینیک اسید اثراتی مشابه انسولین روی قند خون دارند.
برخی از مطالعات همچنین نشان می‌دهند که این ترکیبات قادرند جذب گلوکز به سلول‌های ماهیچه‌ای را افزایش داده و قند خون را کاهش دهند.
۱۱. رزماری برای پوست
نوشیدن چای رزماری می‌تواند برای پوستتان معجزه کند. آنتی‌اکسیدان‌هایی که در چای رزماری موجودند، به محافظت از پوست شما در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.
رادیکال‌های آزاد، یک سری مولکول‌های ناپایدارند که می‌توانند سبب استرس اکسیداتیو شوند (که منجر به پیری زودرس پوست می‌شود). مصرف این چای همچنین به کاهش التهاب و قرمزی پوست کمک می‌کند.
این گیاه دارویی یک مکمل عالی برای درمان آکنه است و نه‌تنها خاصیت ضدباکتریایی دارد، بلکه به کاهش قرمزی و پف‌کردگی جوش‌های کیستی نیز کمک می‌کند.
۱۲. فواید رزماری برای یبوست
در اروپا، اغلب از این گیاه دارویی برای کمک به درمان سوءهاضمه استفاده می‌شود. در حقیقت کمیسیون E آلمان، خواص این گیاه دارویی برای درمان سوءهاضمه را تایید کرده است. بااین‌حال، هنوز هیچ مدرک علمی قطعی‌ای برای پشتیبانی از این ادعا وجود ندارد.
علاوه‌براین از روغن این گیاه دارویی برای تسکین دیگر اختلالات گوارشی از جمله گاز معده، اسپاسم معده، نفخ و یبوست استفاده می‌شود. این روغن همچنین سبب تقویت اشتها می‌شود و به تنظیم تولید صفرا (که نقش مهمی در هضم دارد) کمک شایانی می‌کند.
برای درمان بیماری‌های معده، ۱ قاشقچایخوری روغن حامل (همچون روغن نارگیل یا روغن بادام) را با ۵ قطره روغن رزماری مخلوط کنید. سپس به‌آرامی مخلوط حاصل را روی شکمتان ماساژ دهید. استفاده منظم از روغن این گیاه دارویی به این روش سبب سم‌زدایی کبد شده و سلامت کیسه صفرا را بهبود می‌دهد.
خواص دمنوش رزماری
برخی از مزایای دمنوش رزماری شامل این مواردند:
- دیورتیک عالی: دمنوش این گیاه دارویی یک دیورتیک (ادرارآور) طبیعی است که برای افرادی که رژیم غذایی با هدف کاهش وزن و کاهش مایعات باقیمانده دارند مناسب است. این دمنوش تولید ادرار را افزایش می‌دهد که این موضوع سبب تحریک بدن برای حذف مایعات و سموم انباشته شده می‌شود و سلامت کلی را بهبود می‌بخشد.
- مبارزه با خستگی ذهنی: بسیاری از مطالعات از خواص این گیاه دارویی برای بهبود عملکرد ذهن پشتیبانی کرده‌اند. به همین خاطر این گیاه دارویی یک گزینه عالی برای زمان‌هایی است که استرس زیادی دارید (همچون قبل از امتحان یا قبل از یک جلسه کاری مهم). علاوه‌براین، این گیاه دارویی با ممانعت از این که فرد حافظه‌اش را از دست بدهد، تاثیر مثبتی روی مبارزه با آلزایمر دارد (بااین‌حال، برای تایید این موضوع هنوز به مطالعات بیشتری نیاز است).
- درمان التهاب: دمنوش این گیاه دارویی می‌تواند یک راه‌حل عالی برای درمان التهاب و تسکین درد، ورم و به‌طورکلی کسالت باشد. این دمنوش می‌تواند در درمان انواع مختلف التهاب که در مفاصل، تاندون‌ها و حتی معده دیده می‌شوند موثر باشد.
- بهبود گردش خون: رزماری دارای اثرات ضدپلاکتی است، به‌همین‌خاطر می‌تواند برای کسانی که سابقه مشکلات گردش خون دارند یا برای افرادی که نیاز دارند چند روز استراحت مطلق داشته باشند، مفید باشد. این گیاه دارویی می‌تواند گردش خون را بهبود بخشد و از تشکیل لخته (که می‌تواند گردش خون را قطع کند) جلوگیری کند. به‌همین‌خاطر است که مصرف این دمنوش به افرادی که جراحی داشته‌اند توصیه می‌شود.
- مبارزه با سرطان: برخی از مطالعاتی که روی حیوانات صورت گرفته‌اند نشان دادند که رزماری به علت خواص آنتی‌اکسیدانی که دارد، می‌تواند رشد سلول‌های تومور را کاهش دهد. بااین‌حال، همچنان به تحقیقات بیشتری درخصوص تشخیص دقیق نحوه استفاده از این گیاه در تولیدداروهای ضدسرطان موردنیاز است.
نحوه مصرف رزماری
بسته به این که هدفتان از استفاده از این گیاه دارویی چیست می‌توانید آن را به روش‌های مختلفی استفاده کنید. می‌توانید برگ‌های تازه این گیاه دارویی را بخورید یا با آن‌ها دمنوش درست کنید، روغن آن را روی پوست استعمال کنید یا آن را استنشاق کنید.
۱. طرز تهیه دمنوش رزماری
مواد موردنیاز:
- ۵ گرم برگ تازه رزماری
- ۲۵۰ میلی‌لیتر (یا ۸ اونس) آب جوش
طرز تهیه: برگ‌های رزماری را به یک قابلمه آب داغ اضافه کنید و اجازه دهید به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه خیس بخورد. در این مدت حتماً در قابلمه را بگذارید. سپس ترکیب حاصل را از یک صافی توری عبور دهید و صبر کنید تا خنک شود. می‌توانید این دمنوش را ۳ یا ۴ بار در روز مصرف کنید. ترجیحاً این دمنوش را بدون شیرین‌کننده مصرف کنید.
۲. طرز استفاده از رزماری برای مو
می‌توانید از روش‌های زیر برای استعمال روغن این گیاه دارویی روی موها استفاده کنید:
- روغن را مستقیم روی پوست سر استعمال کنید:
بعدازاین که حدود ۵ قطره روغن ضروری رزماری را با یک قاشقچایخوری روغن حامل (همچون روغن جوجوبا یا روغن نارگیل) مخلوط کردید، آن را به طور مستقیم روی پوست سرتان ماساژ دهید.
شستشوی بعد از استعمال روغن اختیاری است. اگر تصمیم دارید روغن را آبکشی کنید، اجازه دهید روغن حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پوست سرتان بماند.
- آن را با شامپوی خود مخلوط کنید:
می‌توانید روغن این گیاه دارویی را به کاندیشنر مو، لوسیون یا کرم اضافه کنید. اما احتیاط کنید و زیاد اضافه نکنید. به‌ازای هر اونس از محصول حدود پنج قطره اضافه کنید و سپس طبق معمول از محصول استفاده کنید.
عوارض و مضرات رزماری
در صورت مصرف خوراکی: این گیاه دارویی معمولاً به‌عنوان چاشنی در انواع غذاها استفاده می‌شود. درصورتی‌که به مدت ۸ هفته برگ این گیاه دارویی را به‌عنوان دارو مصرف کنید، معمولاً با خطری همراه نیست. بااین‌حال، مصرف روغن رزماری رقیق‌نشده یا مقادیر بسیار زیاد برگ این گیاه دارویی می‌تواند خطرناک باشد.
مصرف مقادیر بالای این گیاه دارویی ممکن است سبب بروز عوارضی نظیر استفراغ، حساسیت به آفتاب و قرمزی پوست شود.
در صورت استعمال روی پوست: معمولاً روغن رزماری برای اکثر افراد بی‌خطر است. اما گاهی ممکن است سبب بروز واکنش آلرژیک در برخی افراد شود.
ارزش غذایی رزماری
ارزش غذایی برگ‌های تازه رزماری در ۱۰۰ گرم به شرح زیر است:
| ماده مغذی | ارزش مواد مغذی | درصد RDA |
|---|---|---|
| انرژی | ۱۳۱ کیلوکالری | ۶.۵ درصد |
| کربوهیدرات‌ها | ۲۰.۷۰ گرم | ۱۶ درصد |
| پروتئین | ۳.۳۱ گرم | ۶ درصد |
| چربی کل | ۵.۸۶ گرم | ۲۰ درصد |
| فیبر خوراکی | ۱۴.۱۰ گرم | ۳۷ درصد |
| نیاسین | ۰.۹۱۲ میلی‌گرم | ۶ درصد |
| ویتامین A | ۲۹۲۴ IU | ۹۷ درصد |
| ویتامین C | ۲۱.۸ میلی‌گرم | ۳۶ درصد |
| سدیم | ۲۶ میلی‌گرم | ۲ درصد |
| پتاسیم | ۶۶۸ میلی‌گرم | ۱۴ درصد |
| کلسیم | ۳۱۷ میلی‌گرم | ۳۲ درصد |
| آهن | ۶.۶۵ میلی‌گرم | ۸۳ درصد |
| منیزیم | ۹۱ میلی‌گرم | ۲۳ درصد |
اشکال مختلف رزماری
رزماری در اشکال گوناگونی وجود دارد که هر یک از آن‌ها برای یک هدف استفاده می‌شوند. رایج‌ترین اشکال این گیاه دارویی شامل این مواردند:
- پماد رزماری: برخی از شرکت‌های داروسازی اقدام به تولید پماد این گیاه دارویی کرده‌اند. این پمادها به‌عنوان تسکین‌دهنده دردهای عضلانی و مفاصل و دردهای عصبی (نورالژی) عمل می‌کنند.
- روغن رزماری: یکی از اشکال این گیاه دارویی که اغلب برای بهبود سلامت پوست و مو استفاده می‌شود روغن رزماری است. این روغن خاصیت تسکین‌دهنده نیز دارد و برای بهبود درد استفاده می‌شود.
- گیاه رزماری: این گیاه دارویی گیاهی خوشبو است که در دمنوش یا غذاها استفاده می‌شود.
- قطره رزماری: از قطره این گیاه دارویی برای درمان ریزش موی سر و ابرو و تقویت رشد آن‌ها استفاده می‌شود. این قطره موضعی را می‌توان برای درمان شوره سر هم استفاده کرد.
- رزماری خشک شده: می‌توان برگ‌های این گیاه دارویی را خشک کرد و در غذاها، دمنوش و برای اهداف دارویی از آن‌ها استفاده کرد. این گیاه دارویی خشک‌شده خواصی همچون رزماری تازه دارد و به طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
رزماری گیاهی است که به‌عنوان طعم‌دهنده غذا، خوشبوکننده و یک درمان موثر شناخته می‌شود. خواص این گیاه بسیار گسترده است و از آن در ساخت داروهای زیادی استفاده می‌شود. اگرچه گیاهان دارویی اغلب بی‌خطر هستند؛ اما توصیه می‌شود که قبل از مصرف این گیاهان به دکتر طب سنتی مراجعه کنید و در خصوص دوز مناسب از پزشک راهنمایی بخواهید.