سرطان روده سرطان شایعی است به خصوص در میان افراد بالای ۶۵ سال. یکی از ریسک فاکتورهای مهم این سرطان رژیم غذایی است. اهمیت رژیم غذایی در رابطه به سرطان روده تنها محدود به یک عامل خطر نیست؛ بلکه در طول درمان و بعد از درمان هم انتخاب‌های تغذیه‌ای اهمیت زیادی برای بیمار دارد. از این رو در این مطلب می‌خواهیم مروری بر ارتباط تغذیه و سرطان روده داشته باشیم و اهمیت رژیم غذایی برای سرطان روده را بررسی کنیم. چه غذاهایی برای سرطان روده خوب است؟ از چه غذاهایی باید اجتناب کرد؟ و سؤالات دیگری که ممکن است در این رابطه داشته باشید را در این مطلب پاسخ می‌دهیم.

تغذیه و سرطان روده چه ارتباطی دارند؟

سرطان روده سرطان نسبتا شایعی است. این سرطان انواع مختلفی دارد و در این بین سرطان کولورکتال یعنی سرطان روده بزرگ و راست روده است که شایع است و چهارمین سرطان شایع در دنیا به حساب می‌آید. سرطان روده کوچک سرطان بسیار نادری است به گونه‌ای که وقتی در جایی صحبت از سرطان روده است، مقصود اصلی ما سرطان کولورکتال است.

سرطان روده بزرگ بیشتر در افراد با سنین بالاتر ظاهر می‌شود، البته این را هم در نظر بگیرید سن ابتلا به این سرطان در سال‌های اخیر کاهش داشته است. یکی از ریسک فاکتورهای اصلی این سرطان ژنتیک و سبک زندگی افراد است. در میان فاکتورهای سبک زندگی، تغذیه و سرطان روده ارتباط تنگ‌تری دارند و رژیم غذایی مهمترین عامل خطری است که با آن مواجه هستیم. به خصوص عادات غذایی بدی که معمولا به چاقی هم منجر می‌شوند. در ادامه ما غذاها و مواد مغذی که باعث افزایش خطر سرطان کولورکتال می‌شوند را بررسی کرده‌ایم. همچنین به شما می‌گوییم که چه نوع رژیم غذایی می‌تواند از این سرطان پیشگیری کند.

در ادامه بررسی ارتباط تغذیه و سرطان روده، غذاهایی را به شما معرفی خواهیم کرد که می‌توانند مقاومت بدن را در طول درمان و بعد از درمان این نوع سرطان حفظ کنند.

برای پیشگیری از سرطان روده چه غذاهایی نخوریم؟

این نکته را در ارتباط تغذیه و سرطان روده در نظر بگیرید که اعتقاد پزشکان بر این نیست که خوردن بعضی غذاها به طور مستقیم باعث ایجاد سرطان کولورکتال می‌شوند. برخی غذاها منجر به ایجاد التهاب در بدن می‌شوند که با خطر بالاتر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است. باید بدانید که اجتناب از این غذاهای التهابی لزوما از ابتلا به سرطان کولورکتال جلوگیری نمی‌کند، اما خطر ابتلا به این سرطان را کاهش می‌دهد. برخی از این غذاها عبارت‌اند از:

• گوشت قرمز
• گوشت‌های فرآوری‌شده
• نان سفید
• نوشیدنی‌های قندی.

مصرف زیاد گوشت قرمز باعث سرطان روده می شود؟

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی که بیش از حد گوشت قرمز دارند با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط هستند، اما منظورمان از گوشت قرمز دقیقا چیست؟ به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی (WHO) گوشت قرمز به عنوان “گوشت ماهیچه‌های پستانداران از جمله گوشت گاو، گوساله، خوک، بره، گوسفند، اسب و بز” تعریف می‌شود.

در یک منبع معتبر دیگر شواهدی مبنی بر این یافته‌ایم که «مصرف گوشت قرمز ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم باعث بروز سرطان روده بزرگ شود، زیرا رژیم غذایی سرشار از گوشت معمولا دارای سبزیجات، میوه‌ها و فیبر کمی است»

مطالعه‌ای بر روی جمعیت‌های شمال ایتالیا نشان داد افرادی که گوشت قرمز را در کنار تخم مرغ، پنیر و سایر غذاهای چرب و همچنین نشاسته‌های تصفیه‌شده می‌خورند، تقریباً دو برابر بیشتر از افرادی که رژیم غذایی مبتنی بر سبزیجات را ترجیح می‌دهند، در معرض خطر ابتلا به سرطان رکتوم یا روده بزرگ هستند.

تحقیقات جدیدتر همچنین نشان داد که افزایش روزانه ۱۰۰ گرم گوشت یا گوشت قرمز با افزایش قابل توجه ۱۲ تا ۱۷ درصدی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است.

غذاهای فرآوری‌ شده باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده می شوند!

البته گوشت قرمز تنها دشمن روده نیست، روده با تهدید بزرگ‌تری به نام گوشت فرآوری‌شده هم مواجه است. در سال ۲۰۱۵ گزارشی که توسط آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان منتشر شد، به این اشاره داشت که مصرف هر وعده ۵۰ گرمی گوشت فرآوری‌شده مانند بیکن یا سالامی در روز، خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را تا ۱۸٪ افزایش می‌دهد.

با توجه به نتایج این مطالعات، سازمان جهانی بهداشت گوشت‌های فرآوری‌شده را به عنوان “عامل سرطان‌زا برای انسان” طبقه‌بندی کرد.

آسیب‌های ناشی از رژیم غذایی ناسالم دوباره در اوایل سال ۲۰۱۸ تیتر خبرها شد، زمانی که مطالعه‌ای گزارش داد که “غذاهای فرا-فرآوری‌شده” ممکن است خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان را افزایش دهند.

برای پیشگیری از سرطان روده چه غذاهایی بخوریم؟

در بخش قبل گفتیم که مصرف زیاد گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند، حالا این سؤال پیش می‌آید که چه غذاهایی باید بخوریم تا به این سرطان مبتلا نشویم؟

با توجه به medicalnewstoday رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و فیبرها می‌تواند به حداقل رساندن خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ کمک کند، و به نظر می‌رسد بسیاری از مطالعات موجود از این توصیه حمایت می‌کنند.

مطالعه‌ای در دانشگاه لوما لیندا در کالیفرنیا نشان داد که رژیم‌های غذایی گیاه خواری با کاهش خطر سرطان روده بزرگ مرتبط هستند. محققان چهار نوع رژیم غذایی گیاهی را مورد مطالعه قرار دادند:

• وگان، که هیچ غذایی با منبع حیوانی در آن وجود ندارد.
• گیاهخوار لاکتو-اوو، که شامل لبنیات و تخم‌مرغ است، اما گوشت ندارد.
• گیاهخواری پسو که در آن می‌توان ماهی خورد، اما گوشت نه.
• شبه‌گیاه‌خواری که در آن هر از گاهی می تواند گوشت و ماهی خورد.

همه‌ی این رژیم‌های غذایی گیاه‌خواری نسبت به رژیم‌های غیر گیاه‌خواری خطر ابتلا به سرطان روده را کاهش می‌دادند.

به گفته محققین هر چه وعده غذایی شما رنگارنگ‌تر باشد، بهتر است و افراد باید روی مصرف طیفی از میوه‌ها و سبزیجات با رنگ‌های مختلف در رژیم غذایی خود تمرکز کنند. آزمایش‌ها نشان داده‌است که مصرف سیب‌زمینی بنفش به طور ویژه ممکن است از شما در برابر سرطان روده بزرگ محافظت کند. به این دلیل که این سبزیجات ریشه‌دار حاوی ترکیباتی هستند که سطح برخی از پروتئین‌های پیش‌التهابی را در بدن کاهش می‌دهند و التهاب یکی از عوامل خطر سرطان روده بزرگ است.

اخیراً، محققان در بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند که رژیم مدیترانه ای هم می‌تواند به جلوگیری از شروع سرطان کولورکتال کمک کند. در این رژیم افراد به جای گوشت قرمز، مقدار زیادی میوه، سبزیجات، آجیل و غلات کامل و همچنین ماهی و مرغ مصرف می‌کنند و الکل و نوشابه‌های غیرالکلی مصرف می‌کنند.

در طول درمان و بعد از درمان سرطان روده چه غذاهایی بخوریم؟

تغذیه اهمیت زیادی در روند درمان و بعد از درمان سرطان کولورکتال دارد. در ادامه توصیه‌هایی را در این رابطه به شما خواهیم کرد که خلاصه‌ای از مطالعات بسیاری است که در سراسر جهان در این رابطه انجام شده است:

• وعده‌های غذایی «رنگین کمانی» استفاده کنید و مجموعه‌ای از میوه‌ها و سبزیجات را برای تقویت سیستم ایمنی خود مصرف کنید.
• خوردن وعده‌های غذایی کوچک اما مکرر روش دیگری است که متخصصان برای این بیماران پیشنهاد می‌کنند.
• متخصصین گوارش به این بیماران توصیه می‌کنند آب کافی مصرف کنند و از خوردن الکل و کافئین پرهیز کنند. چون برخی از داروهای تجویزی برای درمان این سرطان ممکن است با این نوشیدنی‌ها تداخل داشته باشد.
• از سوی دیگر برخی مطالعات در افراد تحت درمان سرطان کولورکتال نشان داده‌است که مصرف چهار فنجان قهوه یا ۴۶۰ میلی‌گرم کافئین در روز، خطر عود سرطان را تقریباً نصف می‌کند. با توحه به این مسئله اجازه دهید پزشکتان با توجه به داروهای مصرفی شما در مورد مصرف قهوه تصمیم بگیرد.
• رژیم غذایی سرشار از منابع فیبر ممکن است نرخ بقای بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال مرحله یک را بهبود بخشد.
• خوردن غلات کامل هم نتیجه‌ی درمان را بهتر می‌کند.
• آجیل درختی بخورید: خوردن حداقل ۵۰-۶۰ گرم از مغزهای درختی مانند بادام هندی، فندق، گردو و پسته خطر عود سرطان روده بزرگ را در افرادی که در مرحله سوم درمان سرطان قرار دارند، تقریباً به نصف کاهش می‌دهد. مصرف آجیل درختی همچنین خطر مرگ پس از درمان را تا ۵۳ درصد کاهش می دهد.

به خاطر ماهیت چندین عامل مختلف در ایجاد سرطان کولورکتال موثر هستند، می‌توان گفت شواهدی نشان‌دهنده‌ی تأثیر متوسط رژیم غذایی در ایجاد سرطان کولورکتال هستند. داشتن یک رژیم غذایی سالم یا انتخاب‌های درست از همه‌ی گروه‌های غذایی به ویژه میوه‌ها، سبزیجات و فیبر، کلید سلامتی است. در مورد سرطان کولورکتال هم می توان به بیماران توصیه کرد که به‌دلیل داشتن محتوای اسید فولیک و فیبر، سبزیجات و میوه‌ی بیشتری مصرف کنند. بهتر است این بیماران بیشتر ماهی بخورند چون ممکن است از آنها در برابر سرطان کولورکتال محافظت کند. کلسیم و ویتامین D هم ممکن است با هم برای کاهش خطر سرطان کولورکتال عمل کنند. شیر و ماهی می توانند این کلسیم و ویتامین D مورد نیاز بدن را تامین می کنند. در حالی که محصولات لبنی مانند ماست و پنیر فقط کلسیم را تامین می کنند. همچنین مکمل کلسیم و ویتامین D هم ممکن است برای برخی از بیماران مفید باشد.

در رابطه با خطر ابتلای مجدد به سرطان پس از درمان، می‌توان با انتخاب رژیم غذایی سالمی که برای پیشگیری از سرطان در مرحله اول توصیه می‌شود، این خطر را کاهش داد که شامل موارد زیر است:

• حفظ وزن سالم
• مصرف مقدار زیادی غذاهای گیاه در وعده‌های غذایی روزانه
• اجتناب از مصرف الکل

برای پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ چه کارهایی باید انجام داد؟

به‌طور کلی کارهایی که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ انجام دهید، عبارت‌اند از:

• انجام منظم غربالگری سرطان روده بزرگ
• حفظ وزن سالم، زیرا چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌شود.
• داشتن رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی، به ویژه میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
• کاهش مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فرآوری‌شده تا حد امکان
• داشتن ورزش و فعالیت بدنی منظم
• سیگار نکشیدن
• محدود کردن مصرف الکل.

موسسه جهانی تحقیقات سرطان در یک بررسی جامع در رابطه با ارتباط رژیم غذایی و ورزش با سرطان کولورکتال، ۹۹ مطالعه از سراسر جهان را بررسی کرد. در مجموع این مطالعات ۲۹ میلیون فرد بالغ و ۲۴۷۰۰۰ فرد مبتلا به سرطان کولورکتال بررسی شده‌اند. بر اساس این مطالعات شواهد قوی در ارتباط تغذیه و سرطان روده وجود دارد. بر اساس این شواهد موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهند:

• غلات کامل
• غذاهای حاوی فیبر رژیمی
• لبنیات
• مکمل‌های کلسیم.

و موارد زیر خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند:

• گوشت قرمز
• گوشت فرآوری شده
• نوشیدنی های الکلی
• اضافه وزن یا چاقی
• قد بلند بودن .

در بررسی ارتباط تغذیه و سرطان روده برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف مواد غذایی زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهند:

• غذاهای حاوی ویتامین C
• ماهی
• ویتامین D
• مکمل‌های مولتی ویتامین.

و همچنین برخی شواهد نشان می‌دهند که مواد غذایی زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش دهند:

• مصرف کم سبزیجات غیر نشاسته‌ای
• مصرف کم میوه
• غذاهای حاوی آهن.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

سرطان روده بزرگ یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در دنیاست و رتبه سوم را در مرگ‌ومیر بر اثر سرطان دارد. نکته‌ی خوبی که در مورد سرطان کولورکتال وجود دارد این است که بسیاری از عوامل خطر این سرطان عواملی هستند که می‌توان از آنها اجتناب کرد، مانند رژیم غذایی نامناسب. تغذیه و سرطان روده ارتباط پیوسته‌ای و پویایی دارند. برای اینکه شانس ابتلا به سرطان روده را کاهش دهید، سعی کنید مصرف گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده را تا حد امکان کاهش دهید، قند کمتری مصرف کنید و نوشیدن الکل را محدود کنید. همچنین سهم میوه و سبزیجات را در غذای خود بیشتر کنید و یک بشقاب رنگین کمانی از میوه‌ها و سبزیجات مختلف داشته باشید. همچنین بهتر است از مقدار ویتامین D، کلسیم، لبنیات و غلات کامل بیشتری استفاده کنید.

به یاد داشته باشید این توصیه‌های غذایی نه تنها شانس ابتلا به سرطان روده را کاهش می‌دهد، بلکه کلید داشتن یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن سالم است که شما را در برابر بسیاری از بیماری‌ها حفظ می‌کند.