کیسه صفرا عضوی کوچک و گلابی شکل است که صفرا را از کبد جمع‌آوری کرده و ذخیره می‌کند. عملکرد بسیار مهمی است چراکه صفرا ماده‌ای است که به بدن جهت هضم چربی کمک می‌کند.
تمیز نگه داشتن کیسه صفرا برای هضم درست و پیش‌گیری از بیماری‌هایی مثل سنگ کیسه صفرا و سرطان اهمیت دارد.
چند نکته مهم در رژیم غذایی وجود دارد که باید برای سلامت کیسه صفرا رعایت شده و هم‌چنین موادی که باید از آن‌ها پرهیز شوند. در این مقاله با رژیم غذایی کیسه صفرا آشنا خواهیم شد.
رژیم غذایی کیسه صفرا چیست؟
به طور خاص رژیم غذایی کیسه صفرا، نوعی رژیم غذایی نیست. مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های غذایی است که به مردم جهت سالم نگه داشتن کیسه صفرا و عملکرد کامل آن توصیه می‌شود.
این رهنمودها عموما توسط افرادی که کیسه صفرای آن‌ها به دلیل سنگ کیسه صفرا یا دلایل دیگر برداشته شده، استفاده می‌شود.
رژیم غذایی چه تاثیری بر سلامت کیسه صفرا دارد؟
رژیم غذایی می‌تواند به دلیل نقش کلیدی کیسه صفرا در هضم غذا، تاثیر بسزایی در سلامتی داشته باشد. وظیفه‌اش انباشه کردن و نگهداری صفرا است تا در هنگام ورود به روده کوچک، به مواد وارده اضافه کند. صفرا به تجزیه چربی‌ها کمک می‌کند.
سنگ‌های کیسه صفرا زمانی شکل می‌گیرند که صفرای وارد شده به کیسه صفرا، یا میزان بالایی کلسترول یا بیلی‌روبین داشته یا میزان کمی نمک صفرا داشته باشد. بیشتر سنگ‌ها از سفت‌شدن کلسترول شکل می‌گیرند.
وقتی سنگ‌های کیسه صفرا شروع به شکل‌گیری می‌کنند، می‌توانند مسیر اتصال کیسه صفرا به روده کوچک را مسدود کنند. این اتفاق می‌تواند ورود صفرا را دشوار یا حتی غیرممکن کند.
اگر سنگ‌ها قابل برداشته شدن نباشند، ممکن است نیاز شود تا کیسه صفرا از بدن جدا گردد. حتی بدون کیسه صفرا، بازهم کبد قادر به تولید مقداری صفرا برای هضم بیشتر غذاهای معمولی می‌باشد؛ با این حال توصیه می‌شود که از رژیم غذایی با چربی کم استفاده شود. با این حال، بهتر است که قبل از بروز این مشکلات، از کیسه صفرا به درستی مواظب شده تا از وقوع این پیامدها اجتناب شود.
غذاهای مفید برای سلامت کیسه صفرا
رژیم غذایی کیسه صفرا جهت کاهش فشار و استرس برروی کیسه صفرا، براثر غذاهای واردشده کمک می‌کند. هضم غذا آسان‌تر شده، ممکن است به فرآیند گوارش و یا حتی به کیسه صفرا کمک کند.
میوه و سبزیجات بالا
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های هر رژیم غذایی متعادل، فراهم کردن انواع غذاها به بدن، به منظور دریافت بسیاری از مواد مغذی مختلف تا حد ممکن می‌باشد.
راه آسان برای انجام این کار، افزایش تعداد میوه‌ها و سبزیجات مختلف است که به طور مرتب مصرف شوند. خوردن انواع غذاهای گیاهی می‌تواند به تامین طیف وسیعی از مواد مغذی برای بدن کمک رده و باعث سلامت افراد شود.
پروتئین بدون چربی
چربی‌ها می‌توانند منجر به افزایش استرس به کیسه صفرا شوند و بنابراین نبود چربی در پروتئين مصرفی اهمیت بالایی دارد.
غذاهای طبخ شده با گوشت سفید، ماهی و پروتئین‌های گیاهی بیشتر از این نوع پروتئین‌ها بوده که ممکن است به کاهش استرس بیش از حد بر روی کیسه صفرا کمک کنند.
فیبر
فیبر نقش مهمی در سیستم گوارشی سالم بازی می‌کند. فیبر در اشکال مختلف می‌تواند مدت‌زمان طولانی‌تری به افراد احساس سنگینی داده، باکتری‌های سالم در روده را تغذیه کند و میزان حجم مدفوع را افزایش دهد.
فیبر هم‌چنین می‌تواند به بدن در حذف سموم کمک کند.
چربی‌های سالم
به نظر می‌رسد چربی‌های اشباع‌نشده از جمله امگا ۳، به سلامت کیسه صفرا کمک کرده و خطر مشکلاتش را کاهش دهد.
این چربی‌ها عموما در ماهی آب سرد، آجیل مثل گردو، دانه‌ها از قبیل بذر کتان، و روغن‌های ماهی یا روغن‌ّای بذر کتان یافت می‌شوند.
قهوه
هم‌چنین به نظر می‌رسد که مصرف درست قهوه نقش مهمی در حفظ کارکرد صحیح کیسه صفرا ایفا می‌کند.
کلسیم
هم‌چنین افزایش میزان کلسیم در رژیم غذایی می‌تواند سلامت کیسه صفرا را تضمین کند. کلسیم در سبزیجات تیره و سبز شامل کلم‌پیچ، ساردین، و بروکلی یافت می‌شود.
محصولات لبنی حاوی مقدار زیادی کلسیم هستند، اما به دلیل وجود چربی‌های اشباع‌شده می‌توانند حاوی مقادیر زیادی چربی باشند. شیرهای گیاهی دیگر که حاوی کلسیم هستند، مانند شیر بادام یا شاه دانه، چربی‌های مفید بیشتر و چربی‌های اشباع‌شده کمتری داشته و میزان کلسیم کافی را برای بدن تولید می‌کنند.
ویتامین C
به نظر می‌رسد افرادی که میزان بالایی ویتامین C را در خون خود دارند، مشکلات کیسه صفرا کمتری را تجربه می‌کنند.
ویتامین C به راحتی با مصرف بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات در یک رژیم غذایی متنوع به دست می‌آید. هم‌چنین آن را می‌توان به راحتی به‌عنوان مکمل در اغلب فروشگاه‌ها یافت، اما جذب مواد مغذی از طریق این مکمل‌ها، به اندازه خود مواد غذایی نمی‌باشد.
غذاهای مضر برای سلامت صفرا
هم‌چنین غذاهایی وجود دارند که به‌نظر می‌رسد احتمال افزایش اختلالات کیسه صفرا از جمله سنگ‌های صفرایی را افزایش دهند. اگر نگران سلامتی‌تان هستید، اجتناب کردن یا محدود شدن مصرف این غذاها می‌تواند به سلامت کیسه صفرا کمک کند.
کربوهیدرات‌های فرآوری شده
در حالی که کربوهیدرات، ماده تشکیل‌دهنده بسیاری از مواد غذایی مصرفی انسان‌ها می‌باشد، کربوهیدرات‌های فرآوری شده ممکن است خطر اختلالات کیسه صفرا را افزایش دهد. کربوهیدرات‌های فرآوری شده عبارتند از قند و شیرین‌کننده‌ها، آرد، غلات تصفیه‌شده و نشاسته.
آن‌ها اغلب در غذاهای پخته‌شده از جمله کلوچه، کیک‌ها و هم‌چنین شکلات، آب‌نبات، نوشیدنی بدون الکل و غذاهای سرخ‌شده یافت می‌شوند.
چربی‌های بیش از حد
صفرا تولید شده از کیسه صفرا برای هضم چربی‌ها اهمیت دارد، بنابراین مصرف غذاهایی با چربی زیاد ممکن است باعث کار بیش از حد کیسه صفرا شود.
غذاهای فرآوری شده در چربی‌های ترانس، روغن‌های هیدروژنه، غذاهای سرخ‌شده، و چربی‌های اشباع‌شده می‌توانند باعث کارکرد بیش از حد کیسه صفرا شوند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۰۸ نشان داد که مردانی بالاترین میزان جذب چربی اشباع‌شده و عمدتا از گوشت قرمز را دارند، در معرض خطر سنگ‌های صفرایی قرار دارند. تری‌گلیسرید با زنجیره متوسط که در غذاهای گیاهی مثل نارگیل پیدا می‌شوند، ریسک تولید این سنگ‌ها را افزایش نمی‌دهند.
رژیم غذایی پس از عمل جراحی کیسه صفرا یا مشکلات بوجود آمده
بعد از جراحی کیسه صفرا، بیمارستان اغلب به مدت ۱ یا ۲ روز از مایعات و پس از آن غذاهای دیگر برای بیمار استفاده می‌کند. کبد به اندازه کافی صفرا برای هضم نرمال در بیشتر شرایط تولید می‌کند اما بدن برای سازگاری کمی زمان می‌برد.
بعد از عمل جراحی رژیم غذایی کم‌چرب توصیه می‌شود. برخی افراد ممکن است بعد از عمل، اسهال و دیگر علائم گوارشی را در تجربه کنند، اگر یا غذاهای چرب مصرف کنند یا قادر نباشند چربی را به شکل بهینه هضم کنند یا هر دو شکل رخ دهد. اگر مدفوعی چرب یا کف دار مشاهده کردید، به پزشک خود گزارش دهید.
برای کسانی که با مشکلات خفیف کیسه صفرا دست و پنجه نرم می‌کنند، رژیم غذایی ساده می‌تواند در خانه پیاده شده تا علائم بیماری را کاهش دهد. این کار معمولا با مایعات از جمله آبگوشت مرغ، آبگوشت سبزیجات، و سبزیجات تازه آغاز می‌گردد.
سوپ آبکی، چربی کم، کلسترول پایین، غذاهای با فیبر بالا را نیز می‌توان اضافه کرد.
پاکسازی کیسه صفرا
پاکسازی کیسه صفرا، یا تخلیه کیسه صفرا، به‌تازگی رایج شده‌است. از آن جهت پاکسازی کامل کیسه صفرا، خالی کردن از سنگ‌های صفرایی و افزایش سلامت و عملکرد آن استفاده می‌شود.
به‌عنوان نمونه این فرآیند، مصرف رژیم غذایی سخت از جمله آب سیب برای ۲ هفته می‌باشد. سپس طبق برنامه به مصرف منیزیم سولفات و مخلوطی از روغن زیتون و عصاره مرکبات می‌پردازد.
ادعاهای زیادی در مورد این پاکسازی کیسه صفرا وجود دارد، اما تحقیقات کمی در مورد این موضوع انجام شده است. به‌عنوان تحقیقی که در ژورنال جهانی بیماری‌های معده صورت گرفته، پاکسازی کیسه صفرا ممکن است گمراه‌کننده بوده و سنگ‌هایی که مردم در مدفوعشان می‌بینند، می‌تواند از مخلوط روغن و عصاره مرکبات بوجود آمده باشد.
پاکسازی کیسه صفرا ممکن است به سادگی آب خوردن نباشد، اما مراحل مشخصی وجود دارد که می‌تواند برای کمک به سالم نگه داشتن کیسه صفرا استفاده شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
همه علائم سنگ کیسه صفرا را احساس نمی‌کنند اما علائم به شرح زیر است:
- تهوع
- درد
- زردی پوست
- التهاب لوزالمعده
- التهاب کیسه صفرا
اگر متوجه این نشانه‌ها شده‌اید، بهتر است برای تشخیص دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید.
نکاتی در رابطه با بهداشت کیسه صفرا
مراحلی وجود دارد که افراد می‌توانند جهت بهبود وضعیت درمانی صفرا استفاده کنند. این اقدامات که در رابطه با سبک زندگی می‌باشد، شامل موارد زیر است:
- کنترل چاقی: به دلیل اینکه چاقی عاملی خطرناک برای مشکلات کیسه صفرا است، برای فعالیت فیزیکی و تناسب اندام موثر خواهد بود.
- اجتناب از کاهش وزن سریع: کاهش سریع وزن موجب افزایش عملکرد کبد و کیسه صفرا می‌شود که گاهی اوقات می‌تواند به معنای افزایش تولید سنگ صفرایی منجر شود. کاهش وزن کم و ثابت بهترین راهکار بوده و هم‌چنین می‌تواند برای مدت طولانی نگهداری شود.
- اجتناب از مواد آلرژی‌زا: ممکن است پیوندی بین آلرژی‌های غذایی و سلامت کیسه صفرا و سنگ صفرایی نیز وجود داشته باشد. انجام آزمایش آلرژی، دنبال کردن رژیم غذایی، و پرهیز از مواد آلرژی‌زا خاص ممکن است برای افراد با مشکلات کیسه صفرا مفید واقع شود.
- ترک سیگار: دود تنباکو می‌تواند اختلال کیسه صفرا و از جمله سرطان‌های صفرا را به همراه داشته باشد.
- رژیم غذایی گیاهی: مصرف رژیم غذایی با فیبر بالا، غنی بودن رژیم غذایی از سبزیجات ممکن است گامی درست در جهت سلامت کیسه صفرا باشد. بسیاری از غذاها، مانند چربی‌های بیش از حد اشباع‌شده، در محصولات حیوانی یافت می‌شوند.