این روزها اسم رژیم لاغری کتو زیاد به گوش می خورد. بررسی های جدید متخصصان رژیم های غذایی نشان می دهند که رژیم غذایی کتوژنیک در حال حاضر محبوب ترین و پر طرفدارترین رژیم غذایی بین مردم آمریکاست. پایه و اساس این رژیم تامین سوخت و انرژی مورد نیاز بدن از چربی هاست به طوری که حدود 90 درصد کالری دریافتی روزانه فرد از منابع چربی تامین می شود. در این مقاله به بررسی رژیم غذایی کتوژنیکژنیک و همه نکات و موارد مرتبط با آن می پردازیم.
رژیم غذایی کتوژنیک چیست؟
رژیم غذایی کتو یا کتوژنیک نوعی رژیم غذایی متشکل از میزان کمی کربوهیدرات، مقدار متوسطی پروتئین و چربی بالا می باشد که به طور موثری می تواند باعث سوزاندن چربی در بدن شود. همانطور که در بیش از 50 تحقیق و بررسی نشان داده شده است، رژیم غذایی کتوژنیک تاثیرات مثبت زیادی روی کاهش وزن و افزایش عملکرد بدن دارد. این رژیم بدون اینکه در شما احساس گرسنگی ایجاد کند باعث کاهش وزنتان می شود و به درمان دیابت نوع 2 نیز کمک می کند.
بیشتر بدانید: رژیم غذایی مناسب برای عدم تحمل سوربیتول
رژیم غذایی کتوژنیک از بسیاری جهات شبیه رژیم های کم کربوهیدرات دیگر است با این تفاوت که در رژیم غذایی کتوژنیکژنیک، همزمان با کم کردن میزان مصرف کربوهیدرات باید به میزان متوسطی پروتئین مصرف کنید و میزان مصرف چربی را هم بالا ببرید. کاهش مصرف کربوهیدرات بدن شما را وارد وضعیت متابولیکی به نام کتوز می کند. در این شرایط بدن برای تامین سوخت و انرژی مورد نیازش برای فعالیت ها و عملکردها مجبور به استفاده از ذخایر چربی می شود.
کتو به چه معناست؟
واژه “کتو” در رژیم غذایی کتوژنیک از این واقعیت ناشی می شود که این رژیم به بدن اجازه می دهد مولکولهای سوختی کوچکی به نام “کتون” تولید کند. در واقع کتون ها منابع سوخت جایگزینی هستند که بدن از آنها هنگام کمبود قند خون یا گلوکز استفاده می کند. وقتی شما مصرف کربوهیدرات ها را بسیار کم می کنید،کبدتان از منابع چربی کتون تولید می کند. این کتون ها به عنوان منابع تولید سوخت در بدن و به ویژه در مغز استفاده می شوند.
مغز ارگان همیشه گرسنه ایست که هر روز انرژی زیادی مصرف می کند و به طور مستقیم نمی تواند این انرژی را از چربی دریافت کند. در واقع منبع سوخت مغز گلوکز و مواد قندی و یا کتون ها است. در رژیم غذایی کتوژنیک، شما منابع تغذیه ای تان را تغییر می دهید و بدنتان را مجبور می کنید در تمام روزهای هفته از منابع چربی برای تولید سوخت و انرژی استفاده کند. وقتی مصرف کربوهیدرات ها و مواد قندی کاهش می یابد، میزان ترشح انسولین در بدن نیز به شدت کم می شود. به این ترتیب دسترسی بدن به ذخایر چربی راحت تر می شود و چربی سوزی به طور چشمگیری افزایش می یابد.
رژیم غذایی کتوژنیک چطور عمل می کند؟
وقتی بدن کتون تولید می کند، وارد وضعیت متابولیکی به نام کتوز می شود. سریع ترین راه برای اینکه بدن در چنین موقعیتی قرار بگیرد روزه گرفتن و نخوردن غذاست؛ اما هیچ کس نمی تواند به طور مدام روزه بگیرد و هیچ چیزی نخورد. بنابراین باید به دنبال راه دیگری بود. خوشبختانه رژیم غذایی کتوژنیک نه تنها بدن را وارد فاز کتوز و چربی سوزی می کند بلکه در طول این رژیم اصلا قرار نیست برای ساعت های طولانی گرسنه بمانید.
بیشتر بدانید: چگونه رژیم غذایی پگان (pegan) بگیریم؟ + نمونه برنامه غذایی
اگر دنبال رژیمی برای کاهش وزن هستید رژیم غذایی کتوژنیک می تواند بسیار مناسب و کمک کننده باشد. این رژیم علاوه بر اینکه به شما کمک می کند به وزن ایده آلتان برسید انرژی مورد نیاز بدنتان را نیز به طور مداوم تامین می کند و مانع از این می شود که احساس گرسنگی کنید. همین مساله سطح هوشیاری و تمرکزتان را هم حفظ می کند و ادامه دادن رژیم را برایتان آسان تر می کند.
چه کسانی نباید از رژیم غذایی کتوژنیک پیروی کنند؟
درباره رژیم غذایی کتوژنیکژنیک نظریات و عقاید مختلفی وجود دارد. اما به نظر می رسد این رژیم برای اکثر افراد بی خطر و ایمن است. با این حال سه گروه از افراد بیش از بقیه باید احتیاط کنند و قبل از هر اقدامی با پزشکشان مشورت کنند. این سه گروه شامل موارد زیر می شوند:
- افراد مبتلا به دیابت که انسولین یا دارو مصرف می کنند.
- افراد مبتلا به فشار خون بالا که دارو مصرف می کنند.
- خانم های شیرده
با وجود اینکه رژیم غذایی کتوژنیکژنیک فواید اثبات شده زیادی دارد اما هنوز هم بحث برانگیز است. اگر جزو این سه گروه هستید حتما پزشکتان را در جریان تصمیمتان برای پیروی از رژیم غذایی کتوژنیک بگذارید و در صورت صلاحدید پزشک این کار را انجام بدهید.
در رژیم غذایی کتو مصرف چه غذاهایی مجاز است؟
غذاهایی که می توانید در رژیم غذایی کتوژنیک بخورید شامل موارد زیر می شوند:
گوشت و رژیم غذایی کتوژنیک
گوشت های فرآوری نشده و کم کربوهیدرات بهترین گزینه برای انتخاب هستند. البته باید توجه داشته باشید که رژیم غذایی کتوژنیک یک رژیم با چربی بالاست و به پروتئین زیادی نیاز ندارد پس لزومی ندارد گوشت زیادی مصرف کنید چون پروتئین اضافی در بدن به گلوکز تبدیل می شود و همین مساله می تواند رژیمتان را مختل کند؛ به خصوص در شروع رژیم و به ویژه برای افرادی که بدنشان در مقابل انسولین مقاومت ایجاد کرده است.
توجه داشته باشید که گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس حاوی کربوهیدرات اضافه شده هستند. موقع خرید مواد غذایی حتما روی برچسب تمام محصولات را با دقت بخوانید و موادی را انتخاب کنید که کمتر از 5 درصد کربوهیدرات داشته باشد.
ماهی و غذاهای دریایی
ماهی و به خصوص ماهی های چرب مثل سالمون یکی از بهترین انتخاب ها برای گنجاندن در رژیم غذایی کتوژنیکژنیک است. اگر در مورد وجود جیوه و یا سموم دیگر در ماهی سالمون نگرانی دارید می توانید از ماهی های دیگر مثل ساردین، ماهی خال مخالی و یا شاه ماهی استفاده کنید. اگر بتوانید ماهی صید شده و وحشی پیدا و مصرف کنید بهترین کار را کرده اید.
تخم مرغ
به هر روشی که دلتان بخواهد مثل تخم مرغ آب پز، نیمرو، املت و یا تخم مرغ سرخ شده با کره یا روغن می توانید از این ماده غذایی استفاده کنید. سالم ترین گزینه خرید تخم مرغ های ارگانیک است. برای جلوگیری از بالا رفتن کلسترول خون مصرف بیشتر از 36 عدد تخم مرغ در طول روز (به تنهایی یا مخلوط در غذاهای دیگر) توصیه نمی شود. البته لزومی ندارد حتما 36 عدد تخم مرغ بخورید. این میزان فقط سقف تخم مرغ مصرفی در طول روز است.
چربی های طبیعی و سس های پرچرب
بیشتر کالری دریافتی شما در رژیم غذایی کتوژنیک باید از منابع چربی تامین شود. احتمالا بخش اعظمی از این کالری را از مرغ، گوشت، تخم مرغ و سایر منابع طبیعی دریافت می کنید. اما به جز این موارد می توانید از کره یا روغن نارگیل هم برای پخت و پز استفاده کنید یا مقدار زیادی روغن زیتون به سالادتان اضافه کنید.
علاوه بر این می توانید از سس های پرچرب مثل سس برنیز و یا سس کره و سیر هم استفاده کنید. چربی به شما کمک می کند تا مواد غذایی را طعم دار کنید. بیشتر از نیازتان از روغن ها و چربی ها استفاده نکنید اما در مورد مصرفشان هم سخت گیری نکنید. در رژیم غذایی کتوژنیک چربی ها دوست شما هستند و انرژی مورد نیاز بدنتان را تامین می کنند.
سبزیجات
در رژیم غذایی کتوژنیک می توانید از سبزیجات هم استفاده کنید؛ به خصوص سبزیجات برگ دار و سبز مثل گل کلم، کلم، آووکادو، کلم بروکلی و کدو سبز. می توانید این سبزیجات را در کره یا روغن سرخ کنید یا مقدار زیادی روغن زیتون روی سالادتان بریزید و نوش جان کنید.
لبنیات پرچرب
در رژیم غذایی کتوژنیک شما آزاد هستید که از کره، پنیر و خامه پرچرب استفاده کنید اما مصرف شیر ممنوع است چون قند موجود در شیر به سرعت تجزیه می شود. هر یک لیوان شیر چیزی حدود 15 گرم کربوهیدرات دارد و برای همین مصرف شیر در رژیم غذایی کتوژنیک مجاز نیست. با این حال می توانید مقدار خیلی کمی شیر به قهوه تان اضافه کنید اما بهترین کار قطع مصرف شیر به طور کامل است.
بیشتر بدانید: چگونه رژیم غذایی 7 روزه جنرال موتورز بگیریم؟ + نمونه برنامه غذایی
از طرف مصرف قهوه لاته و ماست کم چرب هم کاملا ممنوع است چون این محصولات با مقدار زیادی قند ترکیب شده اند. ضمنا به خاطر داشته باشید که مصرف منظم پنیر به خصوص زمانی که گرسنه نیستید یک اشتباه رایج است و می تواند روند کاهش وزنتان را آهسته کند.
آجیل و مغزها
در حد اعتدال می توانید از آجیل هم استفاده کنید. موقع خوردن آجیل به عنوان میان وعده باید خیلی مراقب باشید چون ممکن است بیش از حد از این تنقلات استفاده کنید و رژیمتان مختل شود. مغزهایی مثل بادام زمینی کربوهیدرات بالایی دارند. توصیه می شود آجیل ماکادمیا یا آجیل مخصوص رژیم غذایی کتوژنیک را از فروشگاه ها خریداری و مصرف کنید. به عنوان یک قاعده کلی شما اجازه دارید در طول روز به اندازه کمتر از نصف فنجان یا 50 گرم آجیل مصرف کنید.
انواع توت ها
در حد اعتدال و متوسط می توانید از انواع توت ها مثل بلوبری، توت فرنگی و بلک بری هم استفاده کنید. می توانید این توت ها را به همراه خامه سنگین برای دسر میل کنید.
نوشیدنی های مجاز در رژیم غذایی کتوژنیک
آب
اولین نوشیدنی مجاز در این رژیم آب به هر شکلی مثل یخ، آب گاز دار و یا معمولی است. می توانید آب ولرم به همراه برش های خیار و لیمو میل کنید و یا اگر دچار سردرد و یا آنفلوآنزای کتو شدید کمی نمک به آب اضافه و میل کنید.
قهوه
قهوه بدون قند به همراه خامه یا کمی شیر نیز جزو گزینه های مجاز در رژیم غذایی کتوژنیک محسوب می شود. توصیه می شود قهوه تان را با خامه میل کنید تا چربی مورد نیاز برای سوختن در بدنتان تامین شود.
چای در رژیم غذایی کتوژنیک
همه انواع چای مثل چای سیاه، سبز و همین طور دمنوش های گیاهی در این رژیم مجاز هستند به شرطی که آنها را بدون قند و شکر مصرف کنید.
عصاره گوشت
آبگوشت یا عصاره قلم یکی از بهترین گزینه ها برای مصرف در رژیم غذایی کتوژنیک است. عصاره گوشت پر از مواد مغذی و الکترولیت است که انرژی زیادی هم تولید می کند.
در رژیم غذایی کتوژنیک مصرف چه غذاهایی غیر مجاز است؟
اگر تصمیم گرفته اید از رژیم غذایی کتوژنیک پیروی کنید باید از مصرف مواد غذایی زیر خودداری کنید:
- لوبیا، نخود فرنگی، عدس و بادام زمینی
- غلات مانند برنج، ماکارونی و جو دوسر
- محصولات لبنی کم چرب
- قند و شکر و همه محصولاتی که قند یا شکر به آنها اضافه شده
- نوشیدنی های قندی از جمله آب میوه و نوشابه
- تنقلاتی مثل چیپس سیب زمینی ، کراکرها و بیسکوییت ها
- همه میوه ها به جز لیمو ترش، لیمو، گوجه فرنگی و برخی از توت ها مثل بلوبری
- سبزیجات نشاسته ای مثل ذرت ، سیب زمینی و نخود فرنگی
- چربی های ترانس مثل مارگارین یا سایر چربی های هیدروژنه شده
- مشروبات الکلی
مزایای رژیم غذایی کتوژنیک
همان طور که اشاره کردیم، رژیم غذایی کتوژنیکژنیک مزایا و فواید متعددی که دارد که همگی از نظر علمی ثابت شده اند. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره می کنیم.
کاهش وزن و کنترل اشتها
در رژیم غذایی کتوژنیک شما یاد می گیرید که روی اشتهایتان کنترل داشته باشید. این رژیم معمولا در اکثر افراد باعث کاهش وزن می شود. فقط کافیست قبل از گرسنه شدن غذا نخورید. علاوه بر این رژیم غذایی کتوژنیکژنیک شما را از مصرف تنقلات ناسالم و کم ارزش به سمت مصرف مواد غذایی مغذی و با ارزش تشویق می کند و اشتهای شما را به سالم خوری عادت می دهد.
کنترل قند خون و کمک به درمان دیابت نوع 2
مطالعات و بررسی ها نشان می دهند که رژیم غذایی کتوژنیک در مدیریت دیابت نوع دو بسیار موثر عمل می کند و حتی گاهی می تواند منجر به وارونگی کامل بیماری شود. از آنجایی که در رژیم غذایی کتوژنیک شما باید از غذاهای استفاده کنید که قند خون را بالا نمی برند بنابراین نیازتان به مصرف دارو نیز کاهش پیدا می کند.
اصطلاح وارونگی بیماری در اینجا به معنی کاهش گلوکز خون و بالطبع کاهش نیاز به مصرف دارو می باشد. در بهترین حالت می توان انتظار داشت که بعد از مدت طولانی قند خون بدون نیاز به دارو کنترل شود. با این حال این مساله فقط با تغییر سبک زندگی دائمی و کنار گذاشتن عادات تغذیه ای غلط امکان پذیر است.
بهبود وضعیت سلامت بدن
تحقیقات بسیاری نشان می دهند که رژیم های کم کربوهیدرات فاکتورهای مهم برای ایجاد بیماری های قلبی عروقی را از بین می برند. بررسی های انجام شده حاکی از آن هستند که رژیم غذایی کتوژنیکژنیک با کاهش میزان قند خون و کلسترول یا چربی بد بدن سلامت قلب و عروق را به دنبال دارد.
افزایش میزان انرژی و بهبود عملکردهای ذهنی
برخی افراد از رژیم غذایی کتوژنیک به طور خاص برای افزایش عملکرد ذهن و مغزشان استفاده می کنند نه برای کاهش وزن! در این رژیم، مغز برای تامین انرژی مورد نیاز به کربوهیدرات نیازی ندارد بلکه این سوخت و انرژی را از کتون ها تهیه می کند.
فرایند کتوز در بدن منجر به سوخت رسانی مداوم به مغز از طریق کتون ها می شود و همین مساله از بروز مشکلات ناشی از نوسانات قند خون که تمرکز و سطح هوشیاری را کاهش می دهند جلوگیری می کند. احتمالا بعد از چند مدت که از رژیم غذایی کتوژنیکز پیروی کردید متوجه بهبود عملکرد مغز و ذهنتان می شوید.
کمک به درمان بیماری صرع با رژیم غذایی کتوژنیک
رژیم غذایی کتوژنیکژنیک یک روش درمانی اثبات شده و اغلب مؤثر برای صرع است که از دهه 1920 میلادی مورد استفاده قرار گرفت. هدف از این رژیم در درجه اول کمک به درمان کودکان مبتلا به صرع بود اما در سال های اخیر از رژیم غذایی کتوژنیک برای بزرگسالانی که از این بیماری رنج می برند نیز استفاده می شود.
پیروی از رژیم غذایی کتوژنیکژنیک می تواند نیاز فرد به داروهای ضد صرع را کاهش بدهد اما با این حال هنوز هم خطر تشنج به صورت بالقوه وجود دارد. با این حال تحقیقات نشان می دهند این رژیم عوارض جانبی ناشی از داروهای ضد صرع را کم می کند و عملکرد ذهنی بیمار را ارتقا می دهد.
عوارض جانبی احتمالی رژیم غذایی کتوژنیک
پیروی از رژیم غذایی کتوژنیک می تواند باعث بروز برخی عوارض جانبی شود. طبق مقاله منتشر شده در نیویورک تایمز، برخی افراد به دلیل تغییر شدیدی که در رژیم غذایی شان اعمال می کنند دچار مشکلات معده و ناراحتی های دستگاه گوارش می شوند. علاوه بر این، عارضه جانبی دیگری نیز با نام آنفلوآنزای کتو وجود دارد که با سرگیجه، خستگی و خواب پریشان همراه است.
