تقریبا همه ما انواع سوختگی را دیده ایم. اگرچه بسیاری از خانواده‌ها در مواجهه با سوختگی‌های کوچک، روش‌های خانگی خاص خود را برای التیام درد و درمان سوختگی دارند، ولی این مساله همیشه به این سادگی‌ها هم نیست و باید آموزش‌های لازم در مورد آن انجام شود. حتی ممکن است به کار بردن این روش‌های خانگی نه تنها تاثیری در بهبود سوختگی نداشته باشند، بلکه در روند درمان طبیعی هم اختلال ایجاد کنند و بیمار را به مخاطره بیندازند. در گفتگوی با دکتر فرامرز بیرق‌دار، دبیر انجمن سوختگی ایران درباره انواع سوختگی ها، عوارض آنها و مراقبت‌های مربوط به هریک از انواع این آسیب‌ها موارد به شرح زیر مطرح شد:
چرا سوختگی‌ها در پزشکی تا این حد مورد توجه هستند؟
انواع سوختگی در درجه اول باعث آسیب دیدن و ازبین رفتن پوست می‌شوند و همان‌طور که می‌دانیم پوست به عنوان اولین سد طبیعی بدن در برابر آسیب‌های فیزیکی و عوامل بیماری‌زا محسوب می‌شود و صدمه دیدن آن عواقب جدی‌ای را برای فرد مصدوم در پی دارد. با از بین رفتن این لایه محافظ آب بدن به سرعت از دست می‌رود آسیب‌های حاصل از آن می‌تواند اندام‌هایی مثل کلیه را تهدید کند. همچنین بعد از سوختگی و از بین رفتن لایه های مختلف پوست، شرایطی برای رشد و تکثیر عوامل عفونی در محل سوختگی فراهم می‌شود که نیاز به مراقبت‌های خاص دارد. به همین دلیل درمان سوختگی‌ها نیز بسیار حساس و حائز اهمیت است. ضمن اینکه در درجات بالاتر سوختگی مساله ما فقط خود سوختگی نیست و موضوعاتی مثل درد، شوک، خون‌رسانی رگ‌ها، زیبایی و بسیاری موضوعات دیگر مطرح می‌شود.
به درجات بالاتر سوختگی اشاره کردید؛ در این مورد توضیح می‌دهید!
در نگاه عامه مردم هر نوع مواجهه با عوامل حرارت‌زا که پوست را دچار عارضه کند به صورت کلی سوختگی محسوب می‌شود ولی باید توجه داشت که در تقسیم‌بندی علمی انواع سوختگی درجات مختلفی در نظر گرفته می‌شود که بر اساس عامل ایجاد‌کننده، وسعت تماس، مدت تماس و همین‌طور میزان درجه حرارت به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند. عامل سوختگی نیز می‌تواند از قرار گرفتن در برابر نور خورشید یا تماس با آب گرم تا برق گرفتگی و برخورد با مواد شیمیایی متغیر باشد. انواع سوختگی در تقسیم‌بندی بر اساس عمق سوختگی به سه درجه اصلی تقسیم می‌شوند که از یک سوختگی ساده با علایمی مثل سوزش و خارش اولیه و ملتهب شدن پوست آغاز می‌شود و تا درگیر شدن بافت‌های زیر پوست ادامه می‌‌یابد.
هریک از انواع سوختگی چه ویژگی‌هایی دارند؟
سوختگی‌های درجه یک سوختگی‌هایی را شامل می‌شود که فقط بیرونی‌ترین لایه پوست یعنی اپیدرم را درگیر کرده باشد. این سوختگی‌ها که معمولی‌ترین حالت آن سوختگی‌های خفیف در برابر نور خورشید است با سوزش و خارش به همراه التهاب پوست همراه است ولی تاول نمی‌زند. این نوع سوختگی‌ها در وسعت کم در بسیاری موارد می‌توانند با خنک و مرطوب نگه داشتن و به کار بردن پانسمانهای ساده و کنترل عفونت درمان شوند.
و اگر تاول زد!
سوختگی درجه دو عمیق‌تر از سوختگی درجه یک با تاول زدن همراه است که البته ما آن را به دو نوع سطحی و عمقی دسته‌بندی می‌کنیم. در سوختگی درجه دو عمقی، آسیب‌ها لایه‌های بالایی درم را نیز شامل می‌شود که طبیعتا مراقبت‌ها و درمان‌های تخصصی‌تری را نیز می‌طلبد. سوختگی‌های درجه دو ممکن است به دلیل عدم مراقب‌های لازم به عفونت دچار شوند. بنابراین در مراکز درمانی برای این نوع سوختگی‌ها پانسمانهای نقره برای کنترل عفونت استفاده می‌شود. در سوختگی‌ها باید عفونت بسیار جدی گرفته شود زیرا عفونت و اکتفا به درمان‌های خودسرانه و خانگی می‌تواند یک سوختگی سطحی را به یک آسیب عمیق تبدیل کند که عوارض جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد. البته سوختگی‌های درجه دو و سه در سال‌های نه‌چندان دور با عوارض جدی همراه می‌شد و در موارد زیادی نهایتا به مرگ فرد آسیب‌دیده می‌انجامید ولی در حال حاضر با تولید پدهای مخصوص سوختگی در کشورهای پیشرفته دنیا که در بازار دارویی کشور ما نیز موجود هستند، بسیار بهتر از گذشته کنترل می‌شوند و مراحل بهبود و ترمیم سوختگی با استفاده از این پدها با سرعت بیشتری طی می‌شود.
سوختگی درجه سه کدام لایه‌های پوست را در بر می‌گیرد؟
اگر در سوختگی کل لایه درم سوخته باشد و عوارض آن به لایه‌های زیر آن مثل هایپودرم برسد، سوختگی درجه سه تشخیص داده می‌شود که معمولا در این موارد برای درمان، نیاز به پیوند پوست وجود دارد. البته سوختگی‌ای نیز به نام درجه چهار نامگذاری شده است که معمولا فقط با برق‌گرفتگی برق فشار قوی ایجاد می‌شود. این نوع سوختگی پوست، عصب‌ها، ماهیچه و حتی استخوان‌ها را نیز درگیر می‌کند. در انواع سوختگی درجه سه و چهار در بیشتر موارد مراقبت‌های بسیار ویژه مورد نیاز است و همچنین نیاز به عمل‌های جراحی اورژانسی، پیوند پوست و جراحی‌های ترمیمی وجود دارد.
معیار دیگری هم برای دسته‌بندی انواع سوختگی وجود دارد؟
بله؛ نکته دیگری که در انواع سوختگی و دسته‌بندی بیماران بر حسب میزان سوختگی وجود دارد وسعت سوختگی روی پوست افراد است. در این دسته‌بندی اندام‌های مختلف با نسبت‌های 9درصدی تقسیم می‌شود و مجمع آنها سطح صد در صدی پوست بدن راتشکیل می‌دهند. درگیر شدن هریک از این اندام‌ها 9درصد سوختگی در کار درجه سوختگی اعلام می‌شود. زیرا در سوختگی‌های وسیع ممکن است عمق سوختگی در هریک از بخش‌های پوست متفاوت باشد. البته این تقسیم‌بندی‌ها و درجه‌بندی‌ها جزو اقدامات تخصصی برای درمان سوختگی‌هاست و برای مراقبت‌های اولیه‌ای که توسط اطرافیان تا رسیدن فرد به مراکز درمانی اعمال می‌شود کاربرد چندانی ندارد.
بیشتر بدانیم: درمان گرمازدگی
مراقبت‌های اولیه در مورد انواع سوختگی شامل چه مواردی می‌شود؟
همان‌طور که قبلا هم گفتم، درمان‌های سوختگی شامل موارد تخصصی است که فقط در مراکز ویژه و توسط افراد کارآزموده قابل انجام است. اما افراد عادی در مواجهه با فرد آسیب‌دیده بر اثر سوختگی باید در درجه اول خونسردی خود را حفظ کنند و سعی کنند با دور کردن فرد از محل خطر، محل سوختگی را خنک کرده و بیمار را هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی منتقل کنند. در این فاصله می‌توان با گذاشتن حوله مرطوب آغشته به ژل‌های تسکین‌دهنده مخصوص سوختگی، درد محل سوختگی فرد مصدوم را کاهش داد. البته نوشاندن مایعات و آب نیز مخصوصا در سوختگی‌های شدید می‌تواند مفید باشد تا آب از دست رفته بدن را جبران کند.
اما یک سری روش‌های سنتی هم برای درمان سوختگی‌ها وجود دارد!
بله؛ البته در این موارد باید تاکید کرد که هیچ یک از این روش‌های خانگی و خودسرانه برای درمان سوختگی‌ها توصیه نمی‌شود زیرا این روش‌ها به هیچ‌وجه جنبه علمی ندارد و دارای خاصیت درمانی نیز نیست. روش‌هایی مثل مالیدن خمیردندان، سفیده تخم‌مرغ، شکر، عسل و گذاشتن سیب‌زمینی و روش‌های مشابه بیشتر برای التیام درد به کار برده می‌شدند که استفاده از آنها منسوخ شده است. ژل‌های سوختگی ضمن پوشانندگی و مرطوب نگاه داشتن محل سوختگی به دلیل وجود لیدوکایین موجب کاهش درد در محل آسیب نیز می‌شود و گزینه بسیار مناسبی برای اقامات اولیه سوختگی محسوب می‌شود.
در کدام یک از انواع سوختگی باید به مراکز درمانی مراجعه کند؟
شدت و وسعت سوختگی بستگی به عوامل متعددی دارد که نوع و دمای عامل سوزاننده و همین طور زمان تماس با آن از مهمترین این عوامل هستند. سوختگی‌های با وسعت بالا و شدت بیشتر حتما باید تحت نظر کادر مجرب درمان شوند زیرا عوارض متعددی در مورد آنها وجود دارد. فرد مصدوم ممکن است با از دست دادن آب بر اثر سوختگی نیاز به سرم داشته باشد، امکان عفونت محل سوختگی وجود دارد و حتی در مواردی نیاز به اعمال جراحی اورژانسی و پیوند پوست وجود دارد که تشخیص آن توسط فرد متخصص امکان‌پذیر است. همچنین سوختگی با مواد شیمیایی و بر اثر برق‌گرفتگی نیازمند مراقبت‌های خاصی است که در منزل امکان‌پذیر نیست.
یعنی هیچ یک از انواع سوختگی را نمی‌توان در منزل درمان کرد؟
اگر منظور از سوختگی‌های خانگی در پریدن یک قطره آب جوش یا روغن داغ روی پوست افراد عادی باشد، می‌توان این موارد سوختگی‌های با وسعت و عمق بسیار محدود را با پانسمانهای معمول خانگی کنترل کرد ولی در موارد بیشتر و یا در مواردی که فرد صدمه‌دیده کودک، سالمند یا موارد خاص باشد نمی‌توان درمان را در منزل انجام داد. پس بهتر است در این موارد خطر نکنیم و به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنیم.
منبع: مجله سلامانه
