کمبود ویتامین دی می تواند خطرات زیادی برای فرد داشته باشد. بسیاری از افراد از مشکلات پوکی استخوان به دلیل کمبود ویتامین دی آگاه هستند ولی کمتر کسی در مورد بیماری های دیگر مطلع است. در این مقاله به بیماری هایی که در اثر کمبود ویتامین دی ایجاد می شود می پردازیم.
1. بیماری ام.اس در اثر کمبود ویتامین دی
شواهد نشان می دهند که کمبود ویتامین دی می تواند خطر ابتلا به ام.اس را افزایش دهد و فعالیت بیماری را در بیماران ام. اس تغییر دهد. بسیاری از مطالعات، ابتلا به ام. اس را به ماه تولد ارتباط دادند. همچنین شیوع بالای ام. اس در مناطق دور از خط استوا که مردم کمتر در معرض نورآفتاب هستند، مشاهده شده است. به نظر می رسد که قرار نگرفتن در معرض نورآفتاب می تواند پیشبینی کننده ابتلا به ام. اس باشد. البته تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. مطالعات مروری نشان داد که اگر سطح ویتامین دی در بیماران ام. اس کافی باشد، عود بیماری، خطر تشکیل ضایعات جدید در مغز، ناتوانی و شدت بیماری کمتر شده و عملکرد حافظه بلندمدت غیرکلامی بهتر می شود. برای اثبات اینکه بیماری ام. اس مستقیما بدلیل ویتامین دی رخ می دهد، نیاز به مطالعات بیشتری است.
2. لوپوس
افراد مبتلا به لوپوس غالبا به نورآفتاب حساس هستند و وقتی در معرض نورآفتاب قرار می گیرند، دچار راش پوستی و تشدید بیماری می شوند. قرار نگرفتن در معرض نورآفتاب، این افراد را در معرض خطر کمبود ویتامین دی قرار می دهد. شواهد نشان دادند که کمبود ویتامین دی می تواند بر فعالیت بیماری تاثیر بگذارد و باعث بروز امراض و مرگ و میر افراد مبتلا به لوپوس شود.
3- سرطان
رابطه بین نورآفتاب و سرطان معمولا به عنوان یک رابطه مثبت دیده نمی شود زیرا نورآفتاب با سرطان پوست ارتباط دارد. اشعه ماورابنفش آفتاب مهمترین عامل خطر ابتلا به سرطان پوست غیرملانوماست. از آنجایی که آفتاب، منبع اصلی ویتامین دی است لذا محققان بدنبال نقش نورآفتاب در سرطان پوست هستند. برخی معتقدند که قرار گرفتن در معرض نور آفتاب می تواند سطح ویتامین دی را بالا نگه دارد ضمن اینکه حفاظت از پوست در برابر اشعه های نورآفتاب برای بیماران مبتلا به سرطان پوست مفید است. تحقیقات نشان می دهند که ویتامین دی اثر محافظتی در ابتلا به سایر سرطان ها از جمله کولون، سینه و پروستات دارد. در سال 1941، پاتولوژیست امریکایی بنام فرانک اپرلی برای اولین بار، داده هایی را از مناطق جغرافیایی منتشر کرد و نشان داد که بین سطح اشعه ماورابنفش آفتاب در امریکای شمالی و نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان ها رابطه معکوسی وجود دارد. این مطالعه نشان داد که تماس زیاد با اشعه ماورابنفش آفتاب منجر به سرطان و درنهایت مرگ می شود. زمانی که این اطلاعات منتشر شد، دیگر تحقیقات نیز نشان دادند که بین خطر مرگ و میر ناشی از سرطان های مختلف و بدخیم (کولون، سینه، تخمدان، ملانوما و پروستات) و سکونت دور از خط استوا ارتباط وجود دارد. خواص ضدالتهابی ویتامین دی می تواند به کاهش سطح درد در بیماران سرطانی که کمبود ویتامین دی آنها اصلاح و برطرف شده است، کمک کند.
4- اختلالات شناختی (فکری)
شواهد نشان دادند که ویتامین دی نقش مهمی در رشد مغز، تنظیم کارکرد مغز و سلامت سیستم عصبی دارد. یافته ها نشان دادند که کمبود ویتامین دی در بیماران مبتلا به پارکینسون، آلزایمر، اسکیزوفرنی، افسردگی، اختلالات اضطرابی، زوال عقل و سایر سالمندان با افت حافظه شایع است. نتیجه یک تحلیل نشان داد که خطر آسیب های فکری در افرادی با کمبود ویتامین دی به میزان 2.4 برابر بیشتر از سایر افراد است. همچنین شواهد نشان داد که کافی بودن سطح ویتامین دی در طول عمر می تواند به پیشگیری از اختلالات عصبی مرتبط با سن کمک کند.
همکاری کارشناسان خبره، پزشکان و دانشمندان از سراسردنیا در سال 2013 منجر به ارایه دستورالعملی برای جوامع علمی و پزشکی شد. آنها به این توافق رسیدند که کاهش سطح ویتامین دی یا ناکافی بودن سطح ویتامین دی می تواند یکی از عوامل خطر ابتلا به افت حافظه و زوال عقل باشد که برای اصلاح و برطرف مطالعات نشان دادند که کاهش سطح ویتامین دی با افسردگی ماژور و علایم آن ارتباط دارد. نتیجه یک مطالعه نشان داد که افراد با کمترین سطح ویتامین دی بیشتر دچار علایم افسردگی (احساس غم و تنهایی) می شوند. همچنین افراد با کمترین سطح ویتامین دی، بیشترین میزان علایم افسردگی را نشان دادند. مطالعات در مقیاس کوچک نشان داد که علایم افسردگی با اصلاح و برطرف کردن کمبود ویتامین بهبود یافت. برای پیدا کردن بهترین روش درمان به تحقیقات بیشتری نیاز است.
5- بیماری قلب و عروق
کمبود ویتامین دی با افزایش فشار خون، افزایش لیپید، بیماری عروق محیطی، بیماری شریان کرونری، نارسایی میوکاردیال، نارسایی قلبی و سکته ارتباط دارد. اثرات ضدالتهابی ویتامین دی می تواند دلیلی برای استفاده از آن در بیماری قلبی باشد اما مطالعات درحال بررسی این موضوع هستند. مروری بر 6 مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به بیماری عروق محیطی (PAD) دارای سطح پایینی از ویتامین دی هستند و ناکافی بودن ویتامین دی می تواند به پیشرفت PAD منجر شود. برای اثبات این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری است.
6- بیماری روده التهابی (IBD)
وقتی سیستم گوارش نمی تواند مواد مغذی را بدرستی جذب کند، خطر کمبود موادمغذی بیشتر می شود. نقش ویتامین دی فراتر از این موضوع است و میزان کمبود آن می تواند بر شدت IBD تاثیر بگذارد و کافی بودن سطح ویتامین دی نیز می تواند از عود بیماری جلوگیری کند. شواهد نشان می دهند که بالا بودن تعداد موارد IBD در مناطق شمالی نشانه نقش ویتامین دی در پیشگیری از این بیماری است.
آشنایی با مکمل: سافت ژل ویتامین دی 1000 ویواتیون
7- بیماری اسکلتی
ویتامین دی، جذب کلسیم موادغذایی را تا 30-40درصد و فسفر را تا 80 درصد تقویت می کند. بدون این ویتامین، فقط 10 تا 15 درصد کلسیم و 60 درصد فسفر جذب می شود. ویتامین دی، جذب کلسیم را در روده تقویت کرده و سطح کلسیم خون را حفظ کرده و به استحکام استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند. کمبود ویتامین دی منجر به بیماری هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه و افزایش تحلیل استخوان، استئوپنیا، استومالاسیا، استئوپورز و افزایش خطر شکستگی استخوان می شود. به علاوه بالارفتن سطح هورمون پاراتیروئید (PTH) می تواند مقاومت انسولین، افزایش وزن، فشارخون و هایپرتروفی بطن چپ را به همراه داشته باشد. پیشگیری از افتادن بر زمین و شکستگی استخوان، یکی از اهداف مهم برای سلامتی سالمندان محسوب می شود. هرساله، یک سوم افراد 65 ساله به بالا حداقل یکبار تجربه افتادن بر زمین داشته اند که 5.6 درصد منجر به شکستگی استخوان شده است. بنابراین ویتامین دی نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی استخوان دارد. گیرنده های ویتامین دی در عضله و ماهیچه های انسان تاثیر مستقیمی بر قدرت عضله دارند. کمبود شدید ویتامین دی موجب میوپاتی می شود که با ضعف عضله و درد همراه است. مکمل ویتامین دی می تواند این وضعیت را معکوس کند و تعادل را بهبود بخشد. مکمل 700 تا 1000 واحدی ویتامین D3 میزان شکستگی استخوان را تا 19-26 درصد کاهش می دهد. مصرف دوز بیش از 800 واحد ویتامین D3 به همراه کلسیم، خطر شکستگی استخوان را تا 12-15 درصد کاهش می دهد.
8- کاهش خطر دیابت نوع 2
تحقیقات نشان دادند که افرادی با سطح ویتامین دی بیش از 25 نانوگرم به میزان 43درصد کمتر از افرادی با ویتامین دی کمتر از 14 نانوگرم در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. برخی مطالعات نشان دادند که کافی بودن سطح ویتامین دی با بهبود سطح قندخون و کاهش مقاومت انسولین ارتباط دارد. کافی بودن سطح ویتامین دی با بهبود کارکرد کلیه، اختلال نعوظ، آپنه خواب، رتینوپاتی دیابتی و کاهش دوره های جنون در بیماران دوقطبی ارتباط دارد. محققان در حال مطالعه رابطه بین کمبود ویتامین دی و افزایش شیوع آسم و آلرژِی، اوتیسم، زایمان زودرس، دیابت بارداری و پری اکلامپسیا هستند.
تنظیم: زهرا محبی(کارشناس ارشد تغذیه)
