تغذیه بیماران دیابتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دیابت یکی از شایع ترین بیماری هایی است که امروزه بشر با آن مواجه است و در سراسر دنیا خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، شیوع و گسترش پیدا کرده است.
تغذیه بیماران دیابتی
مهمترین عاملی که می تواند موجب ایجاد دیابت شود، میزان کالری دریافتی است. بالاترین تراکم کالری در واحد وزن در بین خوراکی ها مربوط به چربی ها است. بدلیل اینکه هر گرم چربی 9 کیلوکالری را به بدن می رساند در حالیکه هر گرم کربوهیدرات یا پروتئین تنها 4 کیلوکالری را به بدن می رسانند. پس افراد دیابتی باید مراقب چربی های دریافتی باشند. فقط روغن و کره نیستند که باید به آنها توجه داشت. مثلاً لبنیات پر چرب، اغلب سوپ ها، آش ها، خورشت ها و گوشت های چرخ کرده ای که در بیرون به ما عرضه می شوند متاسفانه چربی خیلی بالایی دارند. مغزها و دانه های روغنی هم چربی خیلی بالایی دارند. هر چند که ما در دانش تغذیه این تفاوت را قائل هستیم که بعضی از چربی ها مفید هستند و بعضی از چربی ها مضر هستند ولی برای فردی که در مرحله پیش دیابت یا دیابت است، چربی چربی است و کالری هم کالری است.
بعد از میزان کالری دریافتی روزانه که مهمترین نکته است نوبت به انتخاب و مصرف کربوهیدرات ها می رسد. ما در رابطه با کربوهیدرات ها یک شاخصی به نام نمایه ی گلایسمی داریم که معنی و مفهوم آن این است که بین کربوهیدرات های مختلف، سرعت هضم و جذب کدام یک بیشتر است. مثلاً نان و برنج و غذاهای نشاسته ای و قندهای ساده مثل قند و شکر و شیرینی. سرعت تبدیل بعضی از کربوهیدرات ها به قند به طور ناباورانه ای درخون بالا است. برای مثال بالاترین شاخص گلایسمی در غذاهای نشاسته ای مربوط به سیب زمینی می شود. بنابراین یک بیمار دیابتی باید در نظر داشته باشه که تا آنجایی که ممکن است سیب زمینی را به هر شکل آن (پخته، پوره و سرخ شده) در رژیم غذایی خود محدود کند.
سرعت تبدیل بعضی از کربوهیدرات ها به قند در داخل خون کند است، از این دسته می توانیم به کربوهیدرات های سبوس دار مثل نان های سبوس دار اشاره کنیم. به طور نسبی در کشور ما نان های سنگک و بربری و تافتون سبوس بالاتری نسب به نان های لواش و باگت و فرانسوی و فانتزی دارند. به همین دلیل، توصیه می شود بیمارای دیابتی بیشتر از انواع نان ها و محصولات سبوس دار استفاده کنند. متاسفانه خیلی از نان فانتزی فروشی ها، نان هایی را به عنوان نان رژیمی عرضه می کنند که اگرچه سبوس به آنها افزوده شده اما برای خوشمزه شدن طعم آنها چربی و شکر به آن اضافه کرده اند . برای پیشگیری از مصرف این نان ها حتماً باید جدول ترکیبات غذایی این نان ها را قبل از خرید مطالعه کرد.
نحوه پخت هم تاثیر زیادی بر کالری مواد غذایی دارد. در حالت عادی کالری مقدار مشخصی از نان بیشتر از مقدار مشخصی از برنج است ولی چون در ایران معمولاً برنج چرب درست می شود، کالری یک مقدار ثابتی از برنج خیلی بیشتر از مقدار ثابتی از نان می شود.
ماکارونی را هم وقتی دم نکنید نمایه ی گلایسمی خیلی پایینی دارد ولی وقتی دم می کنید به طور قابل توجهی نمایه گلایسمی آن بالا می رود.
چگونگی دریافت میوه ها و سبزیجات
تنظیم قند خون با کمک کپسول کرومیوم پلاس ویواتیون
باید تعداد یا همان واحد میوه هایی که در طول روز مصرف می کنید را بشمارید. مصرف 2 یا 3 عدد میوه در طول روز کافی است. بهترین میوه ها برای دیابتی ها، میوه هایی هستند که بیشترین رنگ و کمترین کربوهیدرات را داشته باشند. مثلاً آلبالو و گیلاس خیلی بهتر از سیب زرد است. سیب سبز هم بهتر از سیب قرمز است زیرا که سفت تر است و فیبر بیشتر و قند کمتری دارد. هر چه میوه ها رسیده تر و درشت تر باشند، قند بیشتری را می توانند وارد بدن کنند.
در مورد لبنیات هم باید لبنیات کم چرب مصرف کنند. معنی کم چربی برای شیر و ماست و دوغ، چربی بین 0.5-1.5% و در مورد پنیر زیر 20% است.
مطالعات زیادی نشان داده اند که مصرف روزانه 3 تا 4 فنجان قهوه تازه دم و کمرنگ در روز می تواند برای پیشگیری و کنترل دیابت خوب باشد البته در صورتی که سایر بخش های رژیم هم خوب رعایت شود و قهوه هم بصورت تلخ و بدون اضافه کردن شیر، شکر و خامه به آن مصرف شود.
گرداورنده: نازنین امّتی
کارشناس ارشد تغذیه
