تغذیه در شیردهی از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که شیردهی خود سبب کاهش تدریجی وزن مادر می شود، با این شرط که مواد مغذی لازم با مصرف مواد غذایی مناسب برای مادر تامین شود. کاهش وزن در دوران شـیردهی باید بیشـتر متکی بر افزایش تحرک و انجام فعالیت های بدنی باشد تا کم خوری و محدود کردن رژیم غذایی. وزن گــیری مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگی بخصوص ۶ ماه اول نشان دهنده کافی بودن مقدار شیر مادر می باشد و مادر با اطمینان از کافی بودن شیر خود می تواند کمتر از ۴۵۰ گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.
تغذیه در شیردهی باید چگونه باشد؟
مادر شیرده حتی اگر مبتلا به سوء تغذیه باشد می تواند شیر تولید کند اما باید توجه داشت که در چنین شرایطی ذخایر غذایی بدن مادر صرف تولید شیر می شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنی خود و احساس ضعف، خستگی و بی حوصلگی توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت. بنابراین تغذیه در شیردهی برای پیشگیری از سوء تغذیه او که هم سلامت مادر را به خطر می اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می کند حائز اهمیت است .در صورتی که تغذیه در شیردهی نادرست باشد، مادر بیش از شیرخوار متضرر می شود و با عوارضی همچون پوکی استخوان، مشکلات دندانی، کم خونی و ….. مواجه خواهد شد.
مواد غذایی که نباید مصرف کرد
در تغذیه در شیردهی اهمیت دارد که مصرف غذاهایی مانند گوجه فرنگی، توت فرنگی، پیاز، سیر، سبزیجات خام، انواع کلم، ادویه جات و چاشنی هامشکلات گوارشی یا شلی مدفوع مخصوصا در ماههای اول تولد در کودک ایجاد می کند و ممکن است شیر آنها بوی آن ماده غذایی را بدهد را کاهش دهند. حتی میوه هایی مانند زرد الو والو و خوردن بیش از حد بعضی میوه ها مانند هندوانه و هلو ممکن است باعث ایجاد گاز در روده ودردهای شکمی کودک گردد.
تغذیه در شیردهی و میزان افزایش نیاز به موادغذایی
مادرانی که به فرزندان خود شیر می دهند روزانه ۷۰۰تا۸۵۰ میلی لیتر شیر تولید می نمایند که محتوی۳۳۰ میلی گرم کلسیم به ازاء هر لیتر می باشد که برای تولید آن حداقل باید ۵۰۰ کالری علاوه بر نیاز معمول یک خانم میانسال انرژی مصرف نمایید. تغذیه در شیردهی برای مادر و نوزاد اهمیت ویژه ای دارد . مصرف آب خود را روزانه افزایش دهید ( حدود یک لیتر روزانه ) تا به حد 2.5 تا ۳ لیتر روزانه برسد .
مادران شیرده در ساعاتی از روز زمان شیردهی احساس تشنگی بیشتری دارند چون آب مصرفی آنها وارد شیر می شود . لازم به ذکر است تولید شیر مادر بستگی به مقدار مصرف مایعات ندارد به عبارت دیگر افزایش مصرف مایعات سبب افزایش تولید شیر نمی شود. درطی دوران شیردهی نیاز به انرژی و مواد مغذی بیش از دوران بارداری و حدود ۵۰۰ کیلو کالری می باشد. که با افزودن دو واحد از گروه غلات، دو واحد از گروه میوه جات، یک واحد لبنیات، یک واحد گوشت یا حبوبات، یک واحد سبزیجات به رژیم غذایی روزانه مادر می توان این افزایش نیاز را برآورد نمود. در این دوران نیاز به مایعات نیز افزایش می یابد. مقدار ویتامین موجود در شیر انعکاسی از مقدار ویتامین مصرفی مادر است. از نظر املاح معدنی، برخی از این مواد مانند کلسیم، فسفر، آهن و روی بدون دخالت تغذیه مادر، از ذخایر بدن او در شیر وارد می شوند. اما مقدار برخی املاح همچون ید در شیرمادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد. توصیه می شود مادران شیرده همچون دوران بارداری از نمک یددار تصفیه شده به مقدار کافی و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند یعنی با نگهداری نمک یددار در ظروف در بسته و دور از نور ید موجود در نمک را حفظ کنند. همچنین توصیه می شود جهت پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهای پخت به غذا اضافه شود.
چگونه می توان تولید شیر مادر را به طور طبیعی افزایش داد؟
حجم شیر مادر رابطه مستقیمی با تکرر شیردهی دارد و تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر موجب تولید شیر بیشتر می شود. نیاز مادر شیرده حدود ۵۰۰ کیلوکالری بیش از دوران قبل از بارداری افزایش پیدا می کند. برای تأمین این مقدار کالری علاوه بر مصرف مواد غذایی مقوی شامل انواع چربی ها و پروتئین، از چربی های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری نیز استفاده می شود و دریافت کالری ناکافی موجب کاهش تولید شیر می شود. مادر باید به نوزاد خود اجازه دهد که هر موقع از شبانه روز، شیر او را بمکد. مادر نباید خودش سینه را از دهان نوزاد بگیرد و به او شیر ندهد، بلکه باید به نوزاد فرصت دهد تا خودش شیر خوردن را رها کند.
طریقه شیردهی
در ابتدای هر بار شیردهی، شیر مادر آبکی تر است و به تدریج به مقدار چربی آن افزده می شود، طوری که در پایان هر مرحله شیردهی، مقدار چربی که برای رشد نوزاد ضروری است، بیشتر می شود. بنابراین هر چه مدت شیردهی طول بکشد، نوزاد از چربی بیشتری استفاده می کند و کاملا سیر می شود و در نتیجه فاصله بین دو مرحله شیردهی نیز بیشتر خواهد شد و افزایش وزن نوزاد طبق منحنی رشد، طبیعی خواهد بود. به مادران شیرده توصیه می شود مقدار مایعات دریافتی خود را افزایش دهند. افزایش مصرف آبمیوه های تازه و مصرف میوه و سبزی های تازه به افرایش تولید شیر کمک زیادی می کند. قرار گرفتن کمتر مادر در محیط پر استرس یکی از ضروریات دوران شیردهی می باشد. استراحت کردن به مقدار کافی به مادران شیرده توصیه می شود.
اگر پزشک متخصص اطفال تشخیص دهد که میزان رشد کودک شما کندتر از حد طبیعی است و میزان چربی دریافتی او از شیر مادر کم است، می توانید به این طریق عمل کنید : قبل از شیر دادن به نوزاد خود، ابتدا چند دقیقه شیر سینه خود را بدوشید و سپس به کودک خود شیر دهید، زیرا شیر ابتدایی سینه ها حاوی مقادیر زیادی آب است و قسمت انتهایی آن حاوی مقادیر زیادی چربی می باشد. البته این روش شیر دادن برای مدت طولانی اصلا توصیه نمی شود و حتما باید با پزشک خود در این باره مشورت کنید.
اگر نوزاد ساعات طولانی می خوابد و برای شیر خوردن بیدار نمی شود، مادر باید او را به آرامی بیدار کند و شیر دهد.
به مادران شاغل توصیه می شود برای زمان هایی که در خانه نیستند، هر چند ساعت یک بار شیر خود را بدوشند و تحت شرایط مناسب نگهداری کنند.
آشنا شویم: کپسول پست ناتال ویتالی تون
مواد غذایی برای افزایش شیر
تعدادی از گیاهان ومواد غذایی با مکانیسم های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می شوند، که به شرح زیر می باشند: گیاهانی مانند ریحان، بادام زمینی، ترخون، زیره ، سیاه دانه ، بابونه، شوید و رازیانه خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می کنند.
مراقبت های دوران شیردهی
مادران نباید به دلخواه خود شیر دادن به نوزاد را قطع کنند، بلکه باید به نوزاد این فرصت را بدهند تا خودش شیر خوردن را رها کند. زنان در طی دوران بارداری حالات مختلفی را تجربه می کنند، مثلا یک مادر در دوران بارداری با مشکلات متعددی مثل حالت تهوع، ورم بدن و … مواجه می شود، ولی مادری دیگر بدون داشتن این ناراحتی ها، خاطرات خوبی از دوران بارداری خود خواهد داشت.
