تشنج در کودکان یک بیماری مغزی است که باعث می شود کودک دچار حمله شود. تشنج یکی از شایعترین اختلالات سیستم عصبی است که بر کودکان و بزرگسالان از همه نژادها و قومیت ها تاثیر می گذارد. مغز متشکل از سلول های عصب است که از طریق فعالیت الکتریکی با همدیگر ارتباط برقرار می کنند. حمله زمانی رخ می دهد که یک یا چند بخش از مغز دارای حجمی از سیگنال های الکتریکی غیرطبیعی هستند که سیگنال های طبیعی مغز را متوقف می کنند.
هرچیزی که در روابط طبیعی بین سلول های عصب مغز وقفه ایجاد کند، می تواند باعث حمله شود که این شامل تب بالا، بالا رفتن یا افت قندخون، ترک مشروبات الکلی یا مواد مخدر یا ضربه مغزی است. اما وقتی که یک کودک بدون هیچ دلیل مشخصی دچار 2 یا چندین حمله می شود، به آن تشنج می گویند. حمله انواع مختلفی دارد. نوع حمله به ناحیه و مقداری که مغز درگیر آن می شود و اینکه چه اتفاقی در طول حمله رخ می دهد، بستگی دارد. 2 دسته از حمله های تشنجی شامل حمله کانونی (جزئی) و حمله عمومی هستند.
آشنایی با تشنج در کودکان
حمله های کانونی (جزئی)
حملات کانونی زمانی رخ می دهند که کارکرد الکتریکی مغز در یک یا چند نقطه و در یک طرف از مغز دچار اختلال شود. قبل از اینکه حمله کانونی رخ دهد، کودک ممکن است پیش حمله یا علایم حمله را نشان دهد. پیش حمله در حمله کانونی شایعتر است. شایعترین علایم پیش حمله شامل احساساتی مثل ترس، مرگ یا سرخوشی می باشد یا اینکه کودک ممکن است تغییراتی در بینایی، اختلال در شنوایی یا تغییر حس بویایی را تجربه کند. دو نوع حمله کانونی وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:
حمله کانونی ساده: علایم این نوع حمله به ناحیه ای از مغز که درگیر حمله است، بستگی دارد. اگر کارکرد الکتریکی مغز در ناحیه مربوط به بینایی (لب اکیپیتال)) دچار اختلال شود، بینایی کودک ممکن است تغییر کند. در این نوع حمله، عضلات تحت تاثیر قرار می گیرند. فعالیت حمله به یک گروه از عضلات مجزا محدود می شود مثلا این حمله ممکن است فقط انگشتان یا عضلات بزرگتر در بازوها و پاها را درگیر کند. کودک ممکن است دچار تعریق، تهوع و رنگ پریدگی شود. هوشیاری کودک در این نوع حمله از بین نمی رود.
حمله کانونی پیچیده: این نوع حمله اغلب در ناحیه ای از مغز رخ می دهد که هیجان و حافظه (لب گیجگاهی) را کنترل می کند. در این نوع حمله احتمال از دست رفتن هوشیاری کودک وجود دارد. این بدین معنا نیست که کودک در حال مرگ است بلکه کودک فقط نسبت به آنچه در پیرامونش اتفاق می افتد، آگاه و هوشیار نیست. کودک ممکن است بیدار به نظر برسد اما رفتارهای غیرمعمول و غیرطبیعی را از خود بروز می دهد. این رفتارها ممکن است از شیرین کاری، جویدن لب، دویدن، فریاد زدن، گریه کردن یا خندیدن متفاوت باشد. کودک ممکن است بعد از حمله، خسته یا خواب آلود شود. به این دوره، دوره postictal می گویند.
حمله عمومی
حمله عمومی در هردو طرف مغز رخ می دهد. کودک، هوشیاریش را از دست می دهد و بعد از حمله خسته می شود (حالت postictal). انواع حملات عمومی شامل موارد زیر هستند:
حمله غیابی: به این حمله، حمله petitmal گفته می شود. این حمله باعث تغییر مختصر در حالت هوشیاری و توجه می شود. کودک احتمالا وضعیت خود را حفظ خواهد کرد. دهان یا صورت او ممکن است کج شود یا چشم ها ممکن است دچار تیک شوند. این حمله معمولا بیش از 30 ثانیه طول نمی کشد. وقتی این حمله تمام می شود، کودک ممکن است اتفاقات رخ داده را بیاد نیاورد. او ممکن است به فعالیت های خود ادامه دهد گویی که هیچ اتفاقی نیافتاده است. این حملات ممکن است چندین بار در روز رخ دهند. گاهی اوقات این نوع حمله بجای یک مشکل رفتاری یا یادگیری اشتباه گرفته می شود. حملات غیابی همیشه بین 4 تا 12 سالگی شروع می شوند.
حمله آتونیک: به این نوع حمله، حمله سقوط نیز گفته می شود. در این نوع حمله، کودک به طور ناگهانی کنترل عضله را از دست می دهد و ممکن است از حالت ایستاده به روی زمین بیافتد و یا به ناگاه سر او به زمین برخورد کند. در طول حمله، کودک بی حال و شل و ول است.
حمله کلونیک-آتونیک عمومی (GTC): به این نوع حمله، حمله grandmal گفته می شود. شکل کلاسیک این نوع حمله دارای 5 فاز متمایز است. بدن، بازوها و پاهای کودک منقبض می شوند، کشیده می شوند و به لرزش در می آیند. این حالت بدنبال انقباض و شل شدن عضلات (دوره کلونیک) و دوره postictal روی می دهد. در طول دوره postictal، کودک ممکن است خواب آلود باشد. او ممکن است در بینایی یا گفتار دچار مشکلاتی باشد و ممکن است سردرد شدید، خستگی یا بدن درد را تجربه کند. همه این فازها در همه افرادی با این نوع حمله رخ نمی دهد.
حمله میوکلونیک: این نوع حمله باعث حرکات سریع یا پرش ناگهانی گروهی از عضلات می شود. این حملات به صورت خوشه ای رخ می دهد و به این معناست که آنها ممکن است چندین بار در روز و برای چندین روز متوالی رخ دهند.
آشنا شویم با مکمل:کپسول امگا فلکس هلث برست
چه چیزی باعث حمله در کودک می شود؟
حمله می تواند بدلایل متعددی رخ دهد از جمله: بهم ریختن تعادل مواد شیمیایی مغز که سیگنال های عصب را ارسال می کنند، تومور مغزی، سکته مغزی، آسیب مغزی ناشی از بیماری یا ضربه حمله ممکن است ناشی از ترکیب موارد ذکر شده باشد. در اکثر موارد، دلیل حمله را نمی توان پیدا کرد.
علایم حمله در کودک چیست؟
علایم حمله در کودک به نوع حمله بستگی دارد. علایم عمومی یا هشداردهنده یک حمله می تواند شامل موارد: خیره شدن به یک نقطه، حرکات پرشی بازوها و پاها، سفت شدن بدن، از دست دادن هوشیاری، مشکل در تنفس یا قطع تنفس، از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع، افتادن ناگهانی روی زمین بدون هیچ دلیلی بخصوص وقتی با از دست دادن هوشیاری همراه باشد، پاسخ ندادن به سروصدا یا کلمات در یک دوره کوتاه، گیجی یا منگی، سر تکان دادن به صورت ریتمیک وقتی با از دست دادن هوشیاری همراه است، پلک زدن سریع و خیره شدن به یک نقط در طول حمله، لب های کودک کبود می شوند و تنفس او ممکن است طبیعی و نرمال نباشد. بعد از حمله، کودک ممکن است گیج و خواب آلود شود. علایم حمله ممکن است شبیه برخی بیماری ها باشد. بنابراین با مراجعه به پزشک یا مراقبین سلامت از وضعیت سلامت کودک و بیماری او اطمینان حاصل کنید.
چگونه حمله در کودک تشخیص داده می شود؟
پزشک یا مراقبین سلامت، اطلاعاتی در مورد علایم کودک و سابقه بیماری او کسب می کنند. همچنین دیگر عوامل که ممکن است باعث بروز حمله در کودک شود را مورد بررسی قرار می دهد که این عوامل شامل مواردی از جمله: سابقه تب یا عفونت، ضربه به سر، بیماری های مادرزادی، تولد زودتر از موعد، مصرف برخی داروها می باشد.
پزشک می تواند کودک را تحت آزمایشات از جمله: آزمایش مغز و اعصاب، آزمایشات خون برای چک کردن مشکلات قندخون و دیگر عوامل، عکسبرداری از مغز مثل ام.آر.آی یا سی تی اسکن، الکتروانسفالوگرام برای آزمایش فعالیت الکتریکی مغز کودک، سوراخ کردن کمر برای اندازه گیری فشار مغز و کانال نخاع و آزمایش مایع نخاعی مغز برای تشخیص عفونت یا دیگر مشکلات قرار دهد.
چگونه حمله در کودک درمان می شود؟
هدف از درمان، کنترل، متوقف کردن یا کاهش دفعات حمله است. درمان اغلب با دارو انجام می شود. از انواع داروها برای درمان حمله و تشنج استفاده می شود. پزشک یا مراقبین سلامت لازم است نوع حمله کودک را تشخیص دهند. داروها براساس نوع حمله، سن کودک، عوارض جانبی، هزینه و استفاده آسان انتخاب می شوند. داروهایی که در خانه استفاده می شوند، معمولا خوراکی بوده و به صورت کپسول، قرص، شربت یا اسپری می باشند. برخی داروها نیز به صورت مقعدی یا در بینی استفاده می شود. اگر کودک در بیمارستان بستری باشد، داروها به صورت تزریقی یا درون وریدی استفاده می شود.
داروهای کودک باید سروقت و به موقع و طبق تجویز پزشک به او داده شود. دوز دارو لازم است برای کنترل حمله تنظیم شود. همه داروها می توانند عوارض جانبی داشته باشند. درمورد عوارض جانبی دارو با پزشک یا مراقبین سلامت صحبت کنید. اگر کودک دچار عوارض جانبی دارو شد، با پزشک یا مراقبین سلامت صحبت کنید. دارو را خودسرانه قطع نکنید که این کار می تواند باعث حملات شدید یا بیشتری شود.
تنظیم: زهرا محبی(کارشناس ارشد تغذیه)
