ملاتونین یک هورمون است که از اسید آمینه تریپتوفان ساخته و از غده پینه آل ترشح میشود. این هورمون درون خون و مایع مغزی نخاعی ترشح و از آن طریق به تمام بدن منتشر می شود. این ماده روی مغز موثر بوده و در تنظیم خواب و ریتم خواب – بیداری نقش دارد. مطالعات اخیر نشان داده اند که ملاتونین در القای شروع خواب و حفظ ادامه آن نقش دارد و نیز در ایجاد و کنترل سیکل خواب – بیداری نیز موثر است. به علاوه ملاتونین دارای اثرات آنتی اکسیدانی است، همچنین در کند کردن روند پیری، مهار رشد سرطان و درمان افسردگی کاربرد دارد.
ملاتونین و سیکل شبانه روز
این سیکل توسط کاهش میزان ملاتونین در پلاسما و ادرار در طول روز ایجاد میشود. مقدار این هورمون در طول شب افزایش یافته و اوج آن در نیمه شب بین ساعت 11 تا 3 بعد از نیمه شب است و قبل از ایجاد روشنایی مقدار آن کاهش می یابد. میزان غلظت پلاسمایی این هورمون تحت تاثیر سیکل سیرکادین و سن فرد و ترشح آن از غده پینه آل است و در کبد تجزیه و تخریب می شود. تاکنون هیچ منشاء غذایی مناسبی که بتواند مقدار این هورمون را تا حد قابل قبولی بالا ببرد، یافت نشده است.
تاثیر سن بر ترشح ملاتونین
سطح ترشح این هورمون در سنین مختلف متفاوت است و از سه تا چهار ماهگی ترشح آن شروع میشود. در یک تا سه سالگی به سرعت مقدار آن بالا رفته، در زمان بزرگسالی مقداری از ترشح آن کاهش یافته و سپس پایدار می شود. با افزایش بیشتر سن، میزان آن مجددا کاهش یافته و در سن 70 سالگی به یک چهارم یا کمتر از میزان آن در دوره جوانی می رسد.
اثرات درمانی ملاتونین
چون این هورمون یک مکمل غذایی و غیر سمی است، افزایش دوز آن خطری ندارد و میتوان سطح خونی آن را تا 60 برابر بالا برد و از دوزهای 10-1 میلیگرم استفاده کرد. در افراد بالای50 سال که مشکل جدی در کیفیت خواب دارند، این هورمون باعث بهبود کیفیت خواب به ویژه قسمت میانی خواب شبانه شده و مقدار موثر آن 0.6 میلیگرم است.
آشنا شویم با قرص ملاتونین هلث برست
نقش ملاتونین در خواب
این هورمون باعث کاهش زمان به خواب رفتن، افزایش کیفیت خواب و افزایش کل زمان خواب می شود. البته اثر آن به طور غیر مستقیم اعمال می گردد. این هورمون دارای اثرات تسکینی، کاهش هوشیاری، افزایش زمان ایجاد واکنش، کاهش زمان به خواب رفتن، افزایش کیفیت خواب و افزایش کل زمان خواب است. بهترین اثر آن در اختلال ناشی از سفرهای طولانی بین قارهای بوده و باعث اصلاح ریتم شبانه روز می شود. در بیخوابی ناشی از بیماریهای اعصاب، ملاتونین اثر خاصی را نشان نداده است. مصرف این هورمون در روز میزان خونی آن را به طور گذرا افزایش داده و میتواند در کاهش زمان به خواب رفتن در بعد از ظهر و عصر تاثیر بگذارد. در اختلال خواب ناشی از کارهای شیفتی و سفرهای بین قاره ای، مصرف این هورمون در نزدیک غروب و تاریک شدن هوا (وقتی ترشح آن داخل بدن آغاز می شود)، می تواند باعث کاهش زمان به خواب رفتن شود. در افرادی که به علت افزایش سن دچار بیخوابی هستند ملاتونین باعث کاهش زمان به خواب رفتن وافزایش کیفیت خواب شده و بهترین دوز مصرفی آن 0.3 میلیگرم است. ملاتونین روی ساختار خواب اثر طولانی مدت ندارد و تواناییهای شناختی فرد را در صبح روز بعد کاهش نمی دهد.
تنظیم: هدی جمالی
