آری! کافئین نقش مهمی در زندگی امروز ما دارد و در بسیاری از نوشیدنی‌ها، مسکن‌ها، مکمل‌ها و موارد خوراکی دیگر سر و کله‌اش پیدا می‌شود، اما آیا این ماده به بدن آسیب می‌رساند؟ کافئین چه تاثیری بر سلامت بدن دارد؟ کسانی که کافئین مصرف می‌کنند چه مشکاتی نسبت به افرادی که قهوه نمی‌نوشند دارند؟ خوبی‌ها و بدی‌های کافئین چیست؟ آیا کافئین تنها در قهوه وجود دارد؟

اگر می‌خواهید بیشتر با این ماده آشنا شوید و اثرات آن را بر بدن خود بدانید با ما همراه باشید. همچنین می‌توانید با مراجعه به متخصص تغذیه و یا دریافت مشاوره تلفنی از میزان کافی مصرف کافئین در برنامه‌ی روزانه‌ی خود آگاه شوید.

کافئین چیست؟

کافئین نوعی آلکالوئید است که باعث افزایش سطح انرژی در بدن می‌شود. این ماده‌ی انرژی‌زا یک ترکیب است که در برخی از گیاهان و نوشیدنی‌ها مانند چای و قهوه وجود دارد. کافئین محصولات متنوعی دارد و این روزها به شکل قرص کافئین، شامپو کافئین، مکمل کافئین، خرید و فروش می‌شود.

مکانیسم اثر قهوه در بدن

هنگامی که شما کافئین را می‌خورید، این ماده برای تجزیه شدن و متابولیزه شدن، به کبد می‌رسد. زمانی که به کبد می‌رسد، به سه ماده‌ی دیگر تقسیم می‌شود. این سه ماده هم فعال هستند. هر آنچه که از قهوه و یا کافئین قرار است دور ریخته شود،‌ از راه کلیه‌ها دفع می‌شود. نیمه عمر کافئین ۵ ساعت است. مقدار کافئین در خون بعد از ۱۵ تا ۴۵ دقیقه به بیشترین میزان خود می‌رسد. اثرات کافئین در این بازه در بدن دیده می‌شود.

کافئین چه تاثیری بر بدن دارد؟

کافئین ماده‌ای تحریک‌کننده است. این ماده باعث فعالیت بیشتر مغز و سیستم عصبی می‌شود. بنابراین تحریک‌پذیری بدن افزایش پیدا می‌کند. اصلی‌ترین تاثیر کافئین بر روی بدن همین مسئله است که باعث افزایش هوشیاری هم می‌شود و معمولا دلیل اصلی مصرف آن توسط افراد است. همچنین کافئین آدرنالین و کورتیزول را در بدن بیشتر و سریع‌تر گردش می‌دهد. در دوزهای پایین کافئین می‌تواند باعث انرژی داشتن و شادابی شما شود.

۱. تاثیر کافئین بر خواب

یکی از مهم‌ترین مواردی که در اثرگذاری کافئین بر روی بدن وجود دارد این است که این ماده خواب را مختل کرده و باعث بی خوابی می‌شود. با وجود اینکه برای بسیاری از افراد علت مصرف کافئین این است که خواب آنها به تعویق بیفتد یا از خواب آلودگی رها شوند، کافئین می‌تواند بر روی کیفیت خواب هم اثر بگذارد.

از اثرات کافئین بر روی خواب این است که این ماده به خواب رفتن را دشوار می‌کند. همچنین این ماده‌ی تحریک‌کننده و هوشیار کننده، باعث می‌شود که ساعت بدن شما به تعویق بیفتد. هنگامی که ساعت بدن تاخیر دارد، خواب نمی‌تواند کیفیت خوبی داشته‌باشد و با مشکل مواجه می‌شود.

۲. تاثیر کافئین بر قلب

از جمله ارگان‌ها یا اعضای بدنی که کافئین بر آنها تاثیر می‌گذارد می‌توان به قلب اشاره کرد. قلب یکی از اعضایی است که با مصرف کافئین تحریک می‌شود و فعالیت آن افزایش پیدا می‌کند. یکی از اثرات واضح کافئین بر روی قلب افزایش ضربان قلب است. همچنین ممکن است که فرد با مصرف کافئین به بی‌نظمی در ضربان قلب یا آریتمی قلب هم دچار شود. جوانانی که از کافئین به مقدار زیاد مصرف می‌کنند، مثلا نوشیدنی‌های انرژی‌زای زیادی را مصرف می‌کنند، به فیبریلاسیون سرخرگی مبتلا می‌شوند.

۳. تاثیر کافئین بر مغز

شاید تاثیر کافئین بر روی مغز از جالب‌ترین اثرها باشد. کافئین بر روی مغز دو اثر متفاوت می‌گذارد. یکی از اصلی‌ترین و قابل قبول‌ترین اثرات کافئین بر روی مغز این است که فعالیت مغز را زیاد می‌کند و متابولیسم را در مغز افزایش می‌دهد. پس مغز شما فعال‌تر می‌شود و مواد بیشتری را در زمان کم‌تر متابولیزه می‌کند. اما در عین حال یک اتفاق دیگر هم در مغز می‌افتد و آن کاهش جریان خون در مغز است.

کافئین بر روی نورآدرنالین‌ها اثر می‌گذارد و رهاسازی و تولید و ترشح دوپامین را افزایش می‌دهد.

۴. عوارض کافئین بر پوست

احتمالا از این اثر کافئین بر روی پوست خود راضی و خوشنود خواهید بود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کافئین وازوکانستریکتور بودن این ماده است. اما این به چه معنی است؟ وازوکانستریکتور به معنای تنگ کننده‌ی عروق است. هنگامی که کافئین بر روی عروق پوست اثر می‌کند، آنها را تنگ می کند و جریان خون به درون آنها کاهش پیدا می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود  که پوست شما شفاف‌تر و زیباتر به نظر برسد. انگار که از یک فیلتر زیبای اینستاگرام استفاده کرده‌اید.

۵. تاثیر کافئین بر معده

از اثراتی که ممکن است کافئین بر روی معده بگذارد، افزایش حرکت معده است. این تاثیر ممکن است باعث بیشتر شدن مایعات مدفوع و شل شدن آن و در نهایت اسهال شود. همچنین اسهال بیشتر می‌تواند باعث از دست رفتن آب بدن شود.

۶. تاثیر کافئین بر لاغری

کافئین بر روی کاهش وزن و لاغری تاثیر دارد. این اثر به دلیل بالا بردن متابولیسم بدن است. اما جالب است بدانید که این اثربخشی کوتاه مدت خود را نشان می‌دهد. زیرا در بلند مدت، فرد به کافئین و قهوه مقاوم می‌شود و دیگر چندان اثری برای لاغری نخواهد داشت. هر چند باز هم مصرف کافئین می‌تواند اشتها را کم کند و در کمتر خوردن شما موثر باشد. پس به نوعی می‌تواند باعث کاهش وزن شود.

۷. مصرف کافئین در بارداری

مصرف کافئین در دوران بارداری توصیه نمی‌شود اما تحقیقاتی هم دال بر سقط جنین در دوران بارداری با مصرف کافئین وجود ندارد. مصرف کافئین در بارداری همچنان مورد بحث است.

۸. عدم تحمل گرما

با خوردن قهوه و واردن شدن کافئین به بدن شما، برخی از افراد نمی‌توانند گرما را تحمل کنند و دچار علامت عدم تحمل گرما می‌شوند.

علائم مسمومیت با کافئین

گاهی ممکن است که فرد به مقدار زیادی کافئین مصرف کند و دچار مسمومیت با کافئین شود. کسی که با کافئین اوردوز می‌کند می‌تواند علائم زیر را نشان دهد؛

• نمی‌تواند به خوبی نفس بکشد.
• هوشیاری او دچار اختلال می‌شود.
• نمی‌تواند واقعیت و توهم را تشخیص دهد و دچار هذیان می‌شود.
• اضطراب شدید می‌گیرد.
• گیج می‌شود.

کمبود کافئین در بدن چه علائمی دارد؟

کسانی که به کافئین اعتیاد دارند و از این ماده استفاده نمی‌کنند، ممکن است دچار علائمی شوند. شدت علائمی که در فرد بروز می‌کند بستگی به میزان اعتیاد او به کافئین دارد. کمبود کافئین در بدن ممکن است باعث بروز علائم زیر شود؛

• شخص احساس خستگی مفرط می‌کند.
• گاهی ممکن است که به سردردهای شدید مبتلا شود.
• انرژی و شادابی فرد کم می‌شود.
• ممکن است که هوشیاری او کاهش پیدا کند.
• کمتر شاد است.
• احساس افسردگی می‌کند.
• نمی‌تواند به خوبی تمرکز کند.
• تحریک‌پذیر می‌شود و زود عصبانی و ناراحت می‌شود.